Muftiyat

Qırım Cumhuriyeti ve Sevastopol şeeri musulmanlarınıñ Diniy İdaresi MRB

Qırım Cumhuriyeti ve Sevastopol şeeri musulmanlarınıñ Diniy İdaresi (QMDİ MRB) – Qırım yarımadası musulmanlarınıñ menfaatını taqdim etken merkezleştirilgen diniy teşkilâttır.
Qırım musulmanları – Hanefi fıqıh mektebine riayet etken sunniylerdir. Yarımada musulmanlarınıñ büyük bir qısmını (umummiy miqdardan 90 %-dan ziyade) qırımtatarlar taqdim etmekte. Aynı zamanda İdil boyu tatarları, azeri, özbek, çeçenler, dağıstanlılar kibi musulman halqlarınıñ vekilleri temsil etmekte. Birleşip, olar Qırımnıñ musulman ümmetini teşkil eteler.
Qırımtatarlar – yarımadanıñ avtohton musulman ealisidir. Olar, tarihı 1443 senesinden 1783 senesine qadar devam etken Qırım hanlığı olaraq tanılğan mustaqil devletçilik saibi olğan. 18 asırnıñ soñunda Qırım Rusiye imperiyası tarafından işğal etkeni neticesinde, işbu devletçilik lâğu etildi, yerli eali ise kendi Vatanlarından mecburen icret yollarına tüşti. Böyleliknen, 150 yıldan ziyade müddet devamında yüz biñlernen qırımtatarlar Qırımdan tış yerlerge – Türkiyege, Romaniyağa ve diger memleketlerge köçti. Qonğan mekânlarda çoqmiqdarlı diaspora asıl etildi. Qırımtatar halqınıñ qalğan qısmı 1944 s. Qırımdan sürgün etildi.
1990 seneleriniñ başlarında qırımtatarlarnıñ öz tarihiy vatanlarına avdet etüv ceryanı başlağanınen, musulmanlarnıñ yekâne idaresiniñ meydanğa ketirilüvi kibi mesele köterildi. Aynı böyle İdare, bu yerde, 1793 s. II Yekaterinanıñ buyurığı ile tesis etilgen ve 1917 senesine qadar çalışqan Tavriya magometan Diniy İdare olaraq faaliyet kösterdi. 1992 s. avgustnıñ 31-de Qırımnıñ musulman diniy cemiyetleri vekilleri kadiy başlığı astında Qadiyat adlı yekâne İdareni meydanğa ketirdiler. 1995 s. noyabrniñ 18-de Qırım musulmanlarınıñ I Qurultayı olıp keçti. Qurultayda musulman cemiyetleri tarafından 233 delege iştirak etti. Qırım musulmanları Diniy İdaresi, onıñ Ustavı ve yarımada musulmanlarınıñ diniy lideri –Mufti saylanıldı.
Ustavğa binaen, QMDİ MDB yuqarı organı olaraq, beş yılda bir kere toplanğan Qurultay sayılmakta. Qurultay keçirilüvi arasındaki müddet devamında diniy meselelerni Müfti başlığındaki Diniy İdareniñ Müftiyatı köz ve idare ete. Müim meselelerni QMDİ MDB yanındaki şura al ete. Şura tertibine regional imamlar ve musulman regional cemiyetleriniñ reisleri kire. Bu vaqıtqa qadar Qırım musulmanlarınıñ Müfti vazifesini, 1999 s. Qurultayda saylanılğan haci Emirali Ablayev eda etmekte. Cemaatçılıq ve Qırım musulman diniy erbaplarınıñ işançını qazanğan ve ürmet etilgen Müfti bu vazifege üç kere – 2004, 2008 ve 2013 ss. ğayrıdan saylanıldı.
Diniy İdareniñ www.qmdi.ru adresi boyunca yerleşken saytı bar. Bütün Ukrain ve regional emiyetini taşığan aylıq “Hidayet” gazetası, “İstoçnik mudrosti” ve “Müslim” mecmuaları mevcut. Müftiyat tarafından İslâm dini ve İslâm medeniyeti aqqındaki kitap bastırılmaqta. Bundan ğayrı, Müftiyatnıñ idaresi astında camiler ve minareler qurula, Sovetler devirinde elden alınğan diniy obyektler qaytarıla, medrese ve hafızlar (Qurannı ezberden bilgenler) mektepleri açıla.
Bugünki künde QMDİ MDB terkibine 350-den ziyade musulman cemiyeti, 300-den ziyade cami ve 5 medrese kirmekte. Er yıl Qırım Müftiyatı hacılıq ve ümre ziyaretlerini teşkil etmekte. İslâm dinini teşviq etmek maqsadı ile: sunnetniñ keçirilüvi boyunca tedbirler, qurban çalmaq, iftar teşkil etmek ve Ramazan ayında ediye darqatmaq, “Elâl” yarmalığı, hasta balalar içün yardım toplamaq kibi çeşit sotsial leyihalar ve aktsiyalar keçirilmekte.
Bu yöñelişte daa mahsuldar çalışmaq maqsadınen 2012 s. QMDİ MDB tarafından Qırım musulmanları Vaqfı (QMV) tesis etildi. Vaqıfnıñ esas faaliyetlerinden – İslâm dininiñ teşviqatı, Qırım musulman cemiyetlerine destek ve Qırım musulmanlarına yardım köstermek kibi sotsial ve merhametlik leyihalarınıñ işlep çıqarıluvı ve amelge keçirilüvidir. Vaqıf işi ve faaliyeti ile www.fmk.org.ua resmiy saytında tanış olmaq mümkün.