Qırım Müftisi, yarımada tarihında ilk sefer keçirilgen qırımtatar halqı I Qurultayınıñ 100-yıllığına bağışlanğan “Ant etkenmen!” sergisiniñ açıluv tedbirinde iştirak etti. Eksklüziv sergi Aqmescitte, tarihiy binada açıldı. Aynı bu yerde bir asır evel Muvaqqat műsulman icra komiteti faaliyet köstergen edi. Sergi teşkilâtçıları – Qırım ve Sevastopol ş. műsulmanları Diniy idaresi ve Qırımtatar medeniy-tarihiy miras müzeyidir. Tedbir Qırım medeniyet Nazirliginiñ qol tutuvı ile keçirildi.
Sergi açıluvında Qırım Müftisi hacı Emirali Ablayev halqnıñ küçü ve ıntıluvları asıl etüv, meydanğa ketirüv ceryanlarına doğrulması kerekligini qayd etti. “Eger biz İsmail Gasprinskiy, Noman Çelebicihan kibi şanlı ecdatlarımızğa lâyıq olmaq istesek, bu şahıslarğa saip olğan nesilni terbiye etmek istesek, olarnıñ ğayesi, qıymeti ve fikirlerilerine uymalımız. Tek o vaqıt olarnıñ ulu ğayelerini ömürge keçire bilecekmiz. Biz keçmişlerimizniñ hatalarını köz ögüne alıp, kelecekke baqmaq ve bu hatalarnı tekrarlamamaq kerekmiz”, – dep ayttı Müfti.
Sergide ХХ asırnıñ başı – 1918 senesine qadar ait olğan fotoresimler, arhiv vesiqaları, tedqiqat işleri taqdim etile. Hususan, Noman Çelebicihannıñ Tavriya gübernatorı ile mektüpleşüvi, 1917 senesi iyün ayında apske alınğan Noman Çelebicihannıñ azat etilüvi talabı ile cemaatnıñ resmiy hitabı mevcut. O vaqıt beş biñden ziyade imza toplanılğan edi.
Bundan da ğayrı, sergide original eksponatlar taqdim etildi. Bu cümleden, “Zıncırlı” Meñli Geray adına institutnıñ mezunı Abdulvaap Aliyevniñ studentlik vesiqalarını qayd etmek mümkün. Körgezme raflarında qırımtatar maarifi İsmail Gasprinskiy, Devlet Dumasınıñ qırımtatar deputatları Abdureşit Mediyev ve İsmail Müfti-zade aqqında foto vesiqalarını, “Genç tatarlar”, “Vatan” studentler teşkilâtınıñ vesiqaları taqdim etilmekte.
Bundan da ğayrı, sergi qadınlar areketiniñ faalleşmesini numayış ete. Bu – “Alem-i nisvan” jurnalınıñ neşir etilüvi, qız oquv yurtunıñ açıluvı, qadınlarnıñ 1917 senesi martnıñ 25-de – műsulman Qurultayında ve 1917 senesi noyabrniñ 26-de (dekabrniñ 9-da) Birinci qırımtatar Qurultayında iştirak etmesidir.
Serginiñ ayrı bölügi 1917 senesi mart ayınıñ vaqialarına bağışlanğandır: Qırım műsulmanlarınıñ Qurultayı, Noman Çelebicihannıñ Qırım, Litvaniya, Poloniya, Aqrusiye Müftisi olaraq saylanuvı ve Noman Çelebicihannıñ yolbaşçılığında Muvaqqat Műsulman icra komitetiniñ tesis etilüvi kibi vaqialar aks etilmekte. O devirge ait olğan vesiqalar, Qurultayğa azırlıq ve onıñ ötkerilüvi, saylav kompaniyası vesiqalarınıñ kopiyaları, qabul etilgen tarihiy qararlar ve olarnıñ ömürge keçirilüvi aqqında ikâye ete.
Soñki bölük ise 1918 senesiniñ fevralinde Noman Çelebicihannıñ facialı ölümine bağışlanğandır.
Serginiñ açıluv tedbirinde musafirler ögünde Qırımtatar medeniy-tarihiy miras müzeyi (Aqmescit ş.) ve İ.Gasprinskiy adına memorial müzeyiniñ (Bağçasaray ş.) ilmiy hadimleri, Qırım ve Sevastopol ş. musulmanları Diniy idaresiniñ temsilcileri çıqışta bulundı.
QMDİ –ki “Faydalı ilim” leyhasınıñ reberi Zeyneb Bairovanıñ qayd etkenine köre, Qırım műsulmanları Diniy idaresi, qadınlarnıñ din ve milliy medeniyet saasındaki inkişafına qol tuta. Qırımtatar medeniy-tarihiy miras müzeyiniñ reberi Safiye Eminova ise “Ant etkenmen!” sergisi Qırımda ilk kere keçirilgenini ayrıca qayd etti.
“Sergini keçirmege planlaştırğan vaqtımızda, onı, 1917 senesi műsulman icra komiteti yerleşken ve Noman Çelebicihan çalışqan binada teşkil etmek istegen edik. Bu, şimdiki Çehov soqığındaki binadır (binannıñ üstünde hatıra tahtası bar – müellif). Ğayemizni ömürge keçire bilgenimiz içün, pek quvanamız”, – dep ayttı Safiye Eminova.
Sergi eki afta devamında taqdim etilecek.
QMDİ MDT matbuat hızmeti
