Dekabrniñ 9-da Aqmescitte I qırımtatar milliy Qurultayınıñ 100-yıllığına bağışlanğan “tögerek masa” keçirildi.
Tedbir teşkilâtçıları – Qırım musulmanları Diniy İdaresi, Qırım müendislik ve pedagogika universiteti ve “Medeniy-tarihiy miras qırımtatar müzeyi”dir.
Forumda belli tarihçılar, filologlar, jurnalistler, cemaat erbapları, musulman ruhaniyleri iştirak etti. Tedbir Noman Çelebicihan müellifligindeki “Ant etkenmen” gimn ile başlandı. “Tögerek masa”nıñ iştirakçilerini Qırım müendislik ve pedagogika universitetiniñ Prezidenti Fevzi Yakubov selâmdalı. O, qırımtatar milleti nice zorluqlar ve başından keçirilgen ğurbetlikke baqmadan, Noman Çelebicihannı unutmağanını qayd etti. “Er bir milletniñ öz qaramanları bar. Noman Çelebicihan – bizim qaramanımızdır. Qırımtatar halqı qıyınlıqlarnı yeñip, onıñ ğayelerini, fikirlerini, ümütlerini yüreklerinde saqlap qaldı”, – dep ayttı Fevzi Yakubov.
“Tögerek masa”da, Qırımnıñ yañı tarihında Qurultaynıñ emiyeti ve isyanlar zamanında milletniñ başına keçip, onıñ yolunı aydınlatıp olğan Noman Çelebicihan aqqında maruzalar oquldı. Mesele tek siyasiy ceetten baqılmadı. Tarihçı Vladimir Polâkovnıñ fikirine köre, o devirde Qurultaynıñ emiyeti ölçenilmez edi. “Qurultay Rusiyede qırımtatarlar kibi siyasiy küç olğanını ve onı esapqa kerekligini kösterdi. Bundan evel Gasprinskiy, Müfti-zade kibi insanlar belli edi, amma, umumen, qırımtatar milletine iç bir kimse emiyet bermedi, Qurultay ise meseleni deñiştirdi”, – dep ayttı Vladimir Polâkov. O qayd etti ki, Qurultay keçirilmese, 1921 senesi Cumhuriyet qurulmaz edi.
“Tögerek masa”da yüz yıllıq vaqialarğa bağışlanğan, hususan, qadınlar areketiniñ meydanğa ketirilmesi, siyasiy fırqalar ve cemaat teşkilâtlarınıñ işi, o yıllar devamında faaliyet kösterip, adları tarihta qalğan insanlar aqqında maruzalar oquldı. “Tögerek masa”nıñ soñunda forumnıñ iştirakçileri ve musafirleri milletimizniñ şimdiki vaziyetini muzakere etip, til, medeniyetniñ saqlanılması ve tasil derecesiniñ yükseltüv yollarını belgilev meselesine dair fikir bildirdiler. Qırım Müftisi hacı Emirali Ablayevniñ sözlerine köre, “tögerek masa” tek tarihiy vaqilarnıñ añılması degil de, yañı Qurultaynıñ teşkil etilmesinde birinci adım oldı.
“Noman Çelebicihannıñ ğayelerini ömürge keçirmege vaqıt keldi. Bugünki “tögerek masa”da bizim esas vazife ve problemlerimiz seslendirildi. Fikirimce, bu kibi tedbirlerni teşkil etip, ileride adımlarımıznı muzakere etmege ihtiyacımız bar”, – dep ayttı Müfti.
Tedbirniñ soñunda 1917-1918 senesi olıp keçken vaqilarnıñ daa teren ögrenilmesi ve insanlarğa bu aqta malümat berilmesiniñ zaruriyeti aqqında vesiqa qabul etildi. Bundan da ğayrı, vesiqada, “tögerek masa”nıñ iştirakçileri Qırım Müftiligi tarafından aliy islâm tasiliniñ ğayrıdan tiklenilüvi ğayesine qol tuttqanı qayd etile. Añılğan aliy islâm tasili İncibek hatun, Zıncırlı medrese, Meñli Giray han adına İslâm institutınıñ tecribesine esaslanıp qurulacaq.
Qırım MDİ MDT matbuat hızmeti
