Хидает
Етекчилик мектеби – «Озь шахсиетинъни къабул эт!»
Опубликовано:
«Озь шахсиетини къабул эт» – айны бу мевзуны Къырымнынъ фааль къадын-къызлары «Етекчилик мектебинде»музакере эттилер. Август 16-18 куньлери девамында Багъчасарай районынынъ аджайип манзараларынен орьтюльген раатлыкъ эвинде Къырым мусульман къадынларынынъ IV-юнджи етекчилик мектеби олып кечти. Етекчилик мектеби эр сене «Буллюр» мусульман къадынлар джемиети тарафындан тешкиль этиле, ве эр сеферинде къадыннынъ шахсиетини ача бильген фаркълы мевзулар ортагъа къоюла. «Буллюр» къадынлар джемиетининъ рехбери Нияра Джанбазованынъ сёзлерине коре, эки кунь девамында къадынларнен дин оджалары ве рухиятчылар чалышты. Етекчилик мектебининъ къыймети шунда ки, эснасында инсанны ве онынъ шахысыны, аятындаки меселелерни эм рухий, эм де Ислям динининъ бакъышындан тахлиль этелер. Рухиятчы, иляхиятчы, Халкъара Ислям рухияты бирлешмесининъ азасы Зейнеб Баирова мектепнинъ шу хусусиети акъкъында бойле деди: «Къырымда къадын-къызларымыз ичюн кечиргенимиз ишбу мектеп къадынларнынъ ички дюньясына мусбет тесир эте, чюнки эр бир чечек озь топрагъында ачмасы керек, озь кунешини корьмеси керек. Эвеллери бизим мектебимизде иштирак эткен базы ханымлар арасында урба коллекциясыны чыкъаргъанлар олды, базылары озь ишини ачкъанлар, базылары исе, диний яшайыш тарзына даа да якъынлаштылар». Зейнеб оджа исе, мектеп иштиракчилери ичюн «Мен озюм ичюн екянейим» рухий-драматик тренингини кечирди. Иштиракчилер фаркълы къараманларнынъ сыфатларына кирип, кендилери иле юзьлеше бильдилер. Бу сене етекчилик мектебине Къырымдан тыш эки мутехассыс тешриф буюрды. Олардан бири, Москвадан кельген, кечкен сене энди иштирак эткен рухиятчы, АИША халкъара мусульман къадынлар джемиетининъ реиси Марьям Бариева арт-тедавилев оюнны кечирди, бу усул вастасынен ханымлар озь шахсиетине четтен бакъа бильдилер ве бухран вазиетинден насыл чыкъа биледжеклерини денедилер. Марьям Бариеванынъ сёзлерине коре, мастер-класс саесинде къадын-къызлар озь эм мусбет, эм де менфий тарафларыны къабул этмеге огрендилер. Ишбу къабул этюв инсангъа ички раатлыкъны бере биле. Экинджи мусафир, Къырымгъа тренинг иле биринджи кере буюргъан. Бу, беден джеэтинден рухны тедавийлев боюнджа ве аилевий рухиятчы, бу саада 25 сене девамында фаалиет эткен Венера Нигматуллина олды. Шу эм файдалы, эм де хош мерасимге Къырымнынъ чешит кошелеринден фаркълы яшта, фаркълы сааларда ер алгъан 25 ханым къошулды. Олар эписи озь макъсады иле кельселер де, оларны бирлештирген шей – инкишаф этмек, озюни ве динини танымакътыр. Надика Исмаилова «Етекчилик мектебинде» энди экинджи кере иштирак этти. Онынъ айт-къанына коре, мектепте къадынлар эм маневий, эм де психологик джеэттен инкишаф этелер. Бундан да гъайры, шахсий инкишаф мектепте муим ер алмакъта. Энъ парлакъ анълар ве эеджанлы дакъкълар яш дизайнер Адиле Акиеванынъ миллий услюпте тиктирильген урба коллекциясынынъ такъдими девамында яшанды. Къадын-къызлар эм куньделик, эм де келинлик антерлерни кийип, миллий урбамызнынъ аэнклигини нумайыш эттилер.
Шейма бинт Харис (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Пейгъамберимизнинъ сют къардашы, сют анасы Хазрет-и Халименинъ къызы олгъан Шейма бинт Харис (р.а.) Хазрет-и Мухаммедни (с.а.с.), кичкене олгъанда, анасынен берабер бакъкъан бахтияр бир къыздыр. Пейгъамберимиз (с.а.с.) Мекке шеэрини дженксиз къайтаргъан сонъ, этрафтаки Хевазин ве Сакъиф къабилелери къоркъты. Аман дженк азырлыкъларына башладылар. Атта, дженк мейданына аилелерини ве малларыны да кетирдилер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) оларнынъ бу арекетлерини огренгенинен, Меккеден 12 бинъ аскернен оларгъа догъру ёлгъа чыкъты. Хунейн деген ерде эки орду корюшеджек эди. Амма, Хунейнге барып чыкъмакъ ичюн, пек тар къаялар арасындан кечмек керек эди. Хевазинлилер бу фырсатны къулланып, бу тар ерге окъчуларны ерлештирдилер, ве мусульманларнынъ устюне апансыздан уджум эттилер. Мусульманларнынъ сафлары дагъылмагъа башлады. Амма Пейгъамберимиз (с.а.с.) мубарек сёзлеринен ве джесаретли турушынен сахабелерни тез топарлады ве Аллахнынъ ярдымынен бу къыйын дженкте мусульманлар гъалебе къазанды. Пейгъамберимиз (с.а.с.) душманны такъип этмеге эмир этти. Нетиджеде, эсирлер ве гъаниметлер эльде этильди: девелер, къойлар ве чешит маллар. Эсирлер арасында Пейгъамберимизнинъ сют къардашы Шейма бинт Харис де бар эди. Сахабелерге: – Мен Пейгъамберимизнинъ къыз къардашы олам, – деди. Оны аман Пейгъамберимизнинъ янына алып бардылар. – Эй, Мухаммед! Мен Халименинъ къызы Шейма. Даа къардашларым Абдуллах ве Энисе бар эди. Сен бизде олгъанда, берабер къойларны бакъа эдик, – деди о Пейгъамберимизге. – Сёзлеринъни исбат этеджек бир ишаретинъ бармы? – деп сорады Пейгъамберимиз (с.а.с.). Шейма: – Аркъамда бир яра изи бар. Сирер деген ерде къойларны отлаткъанда, яралангъан эдим. О вакъыт меним бабам сенинъ де бабанъ эди. Меним анам, сенинъ де ананъ эди. Хатырладынъмы, я, Ресулюллах? – деп, джевап берди. Бу сёзлерден сонъ, Пейгъамберимиз ридасыны чыкъарды, ерге яйып, Шейманы отуртты. О куньлерни хатырлап, козьлери яшарды. Сют анасы ве бабасы акъкъында сорады. Шейма оларнынъ вефат эткенлерини бильдирди. Сонъра исе, Пейгъамберимиз (с.а.с.): – Эгер эвинъе къайтмагъа истесенъ, сени йиберем. Истесенъ, итибар саиби бири олып, мында къал, – деп, теклиф этти. – Чокъ сагъ ол, амма эвиме, аилеме къайтмагъа истер эдим, – деп джевап берди Хазрет-и Шейма. О кунь эсирлернинъ чокъу, мусульманларнынъ эдеп ве тербиесини корип, мусульман олды. Хазрет-и Шейма да мусульман олып, эвине къайтты. Пейгъамберимиз онъа чокъ сайыда къой берди, ве ёлда ярдым этеджек хызметчилер ёллады. Хазрет-и Шейма, севингенинден, балалыкъта йырлагъаны бир йырны хатырлады. Иджра эткен шу йырнынъ манасы будыр: Эй, Раббим! Мухаммед къардашым бизде къалсын! Онынъ йигит олгъаныны корейим! Келеджекте юдже инсан олгъаныны корейим! Онъа душман олгъанларнынъ сонъуны корейим! Онъа эбедий шереф ве иззет бергенинънии истейим! Аллах ондан разы олсун! Эмине Асанова
«Динде къолайлыкъ бар» сёзюни насыл анъламакъ керек?
Опубликовано:
Къуран-ы Керимде Аллаху Таалянынъ динде ич бир къыйынлыкъ юклемегени буюрыла («Хадж» суреси, 78 ает.). Хазрет-и Пейгъамберимиз де хадис-и шерифинде бойле буюргъан: «Къолайлаштырынъыз! Зорлаштырманъыз! Мужделенъиз, нефрет эттирменъиз! Бири-биринъизнен анълашынъ, аранъыз яхшы олсун, ихтиляфкъа тюшменъиз!» (Бухарий, 3:72) Аетнинъ ве хадиснинъ манасы белли, яхшы да анълашыла, хусусан, динимизни яшамагъа башлагъан балаларымыз ичюн чокъ икметлидир. Чюнки оларда эр шейде бир ясакъ къыдырып тапмагъа, эр шейни харам деп анъламагъа буюк истеклери бар. Бу да, асылында, заманнен кечмеси керек олгъан яшлыкъ эеджаныдыр. Динимизни темелли огренмеге ве анъламагъа башлагъан сонъ, не къадар янълыш анълайышта олгъанларыны анълайджакълар. Лякин, башкъа тарафтан да, базылары къолайлаштырам деп, япкъан шейлери ич бир шекильде динге уймай. Къолайлаштырынъыз демек, сизге къыйын кельген ибадетлерни япманъыз, оларны истегенинъиз киби авуштырынъыз демек дегильдир. Динимиз бильдирген къолайлыкъларнен файдаланынъ демектир. Чюнки Ислямда замангъа, ерге ве шахысларнынъ вазиетине коре, базы рухсетлер танылгъан. Ёкъса, ичкининъ, сархош этмесе де, бир дамласы биле харам олгъаны киби, тесеттюр, яни къадынларнынъ ортюльмеси де фарздыр. Къолайлаштырмакъ я да зорлаштырмакънен бир алякъасы ёкътыр. Фукъаре тоюрмакънен мусульман намаз къылмагъанынынъ ерини аламаз. Ойле олса эди, динимиз, намаз къылмакъ ерине, фукъаре тоюрынъыз дер эди. Хазрет-и Пейгъамберимиз аякъта намаз къылып оламагъан, отурып къылсын; отурып къылып оламагъан, ятып къылсын, деп буюра (Бухарий, «Такъсир», 19; Тирмизий, «Мевакъит», 157; Эбу Давуд, «Салят», 175). Амма сагълыгъынъ еринде олса, джамиде отургъычкъа отурып къыл демей. Динимиз къаерлерде насыл къолайлыкъ олгъаныны косьтере. Озь акъылымызгъа коре япсакъ, динге уймагъан олурмыз. Шериатымыз рухсет берген бир къач къолайлыкъны мисаль оларакъ кетирейик: 1. Сув ёкъ олса, я да сув бар олса да, къулланылмасы зарарлы исе, меселя, инсаннынъ джан техлюкеси пейда оладжакъ исе, тееммум этилир. 2. Хаста ве алсыз олгъан, отурып оламаса, намазны яткъаны алда, има иле къылар. 3. Рамазан айында мусульманларгъа ораза тутмакъ фарздыр, анджакъ бир кимсе хаста олса, я да дин боюнджа мусафир сайыладжакъ къадар узакъ бир ерге ёлджулыкъ этсе, ораза тутмакъ фарзы устюнден кечиджи олып тюше. Даа сонъра, келишкен бир вакъытта, тутамагъан оразаларыны къаза этер. 4. Ёлджу (мусафир) сайыладжакъ къадар узакълыкътаки ёлджулыкъларда дёрт рекятлы фарз намазлар эки рекят оларакъ къылына. Мында бельгилемек керек ки, динимизде ёлджу сайылмакъ ичюн эн азы 90 километрлик ёлгъа чыкъмакъ керек, ёкъса, базыларнынъ бу месафени къолайлаштырмакъ адына 17 ве даа аз километрге тюшюрмелери янълыштыр. 5. Динде зорлукъ ёкътыр демекнинъ башкъа бир манасы да бар. Меселя, эр кунь ораза тутмакъ, гедже юкламайып, сабагъа къадар ибадет этмек, озюни зорламакъ, ич эвленмемек – динде ёкътыр. Аллаху Таалянынъ къулларына олгъан ихсанлары ве эмирлери эр кес ичюн тенъ дегиль. Меселя, Раббимиз базы муминлерге байлыкъ бере, ве оларгъа хадж япмасыны эмир эте. Базыларына да фукъарелик берип, онъа хадж япмасыны эмир этмей. Зенгинге зекятны эмир эте, фукъареге эмир этмей. Бунынъ киби мисаллер чокъ, амма, къыскъасы, кимер инсанларгъа чокъ ихсан эте. Олар да ниметке шукюр этип, шукюр эткенлер дереджесине къавушалар. Кимерлерге де аз ихсан эте. Олар да сабыр этип, сабыр эткенлер дереджесине иришелер. Хадис-и шерифте буюрылгъан ки: «Аллаху Тааля ич кимсеге кучюнден зиядесини эмир этмез» (Несаий). Инсан, кучю еткени къадар, ибадет этмели, рухсетлерден де, ери кельгенде, истифаде этмели, зорлукъ чыкъармамалы, ич кимсени динден сувутмамалы. Хадис-и шерифте буюрылгъан ки: «Къолайлаштырынъыз, зорлаштырманъыз, мужделенъиз, севдиринъиз, нефрет эттирменъиз! Бири-биринъизнен яхшы мунасебетте олунъыз, ихтиляфкъа тюшменъиз!» (Бухарий). Динимизде ифрат ве тефритнинъ, яни адни ашмакънынъ ери ёкъ. Динимиз орта ёлда олмакъны эмир эте. Бир хадис-и шерифте: «Ишлернинъ хайырлысы васат олгъаныдыр» (Бейхакъий), – буюрылгъан. Васат – ифрат ве тефриттен узакъ орта ёл демектир. Ифрат керегинден зияде, тефрит исе, – керегинден аз япмакъ демектир. Меселя, чокъ юкъламакъ – ифрат, пек аз юкъламакъ исе, – тефриттир. Ифраткъа къачып, кучюнинъ етмегени шекильде ибадет этмеге чалышмакъ – яхшы мусульман олмакъ манасына кельмей. Бир хадис-и шериф буны ачыкълай: «Къолай бир диннен ёлландым. Динимизде рухбанлыкъ ёкътыр. Эт ашанъыз, апайынызнен джынсий мунасебетте олунъ! [Нафиле] ораза да тутунъ! Тутмагъанынъыз куньлер де олсун! [Нафиле] намаз да къылынъ! Юкъланъыз да! Мен буларнен эмир олундым» (Табераний). Ашамайып, ичмейип, юкъламайып, ибадет этмек зордыр, базыларнынъ япкъанлары киби, гедже-куньдюз джамиден чыкъмамакъ да догъру дегильдир. Бир хадис-и шерифте: «Дин къолайлыкътыр. Динде ашыры кеткенни дин магълюп этер, юткъуздырыр, йыкъар» (Несаий), – деп буюрылды. Бир де тефритке кетип, динде къолайлыкъ бар, деп, динни бозгъанлар да бар. Оларгъа уймайыкъ. Меселя: 1. Индже чорапларгъа месх къолай олса да, диннинъ эмири авуштырылгъан олур, намазларымыз сайылмаз. 2. Рамазан язгъа кельгенде, ораза тутмайып, ерине къышта тутарым демек джаиз олмаз. 3. Намазларны вакъытында кылмайып, эписини гедже яткъанда къылмакъ да – динни денъиштирмек демектир. 4. Ханефий мезхебинде гъусульде агъызнынъ ичини чайкъаламакъ фарз олгъаны алда, башкъа мезхеплерде фарз дегиль, деп, агъызыны чайкъамамакъ – мезхепсизлик олур, джаиз дегильдир. Аллаху Тааля джумлемизни догъру ёлдан айырмасын, озь къыйметлеримизни яхшы яшамагъа насип эйлеп, фитне чыкъармагъа тырышкъанларгъа ёл бермесин. Раим Гъафаров
Аллахнынь адларыны огренемиз!
Опубликовано:
«Эль-Эсмау’ль-хусна» я да «Эсма-и хусна» – «Аллахнынъ гузель адлары» демектир. Шу адларны биз Къуран-ы Керимден ве Пейгъамберимизнинъ суннетинден огренемиз. Олар Аллахны даа яхшы танымакъ, Онъа ялвармакъ ве Онъа къуллукъ этмеге ядым этелер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Аллахнынъ ады докъсан докъуздыр .Ким оларны огренсе, дженнетке кирер» (Бухарий). Эльбетте, бу гузель адларны тек эзберден бильмек дегиль де, оларнынъ маналарыны да анъламакъ ве балаларымызгъа да анълатмакъ керекмиз. Аллах адларынынъ маналарыны анълап, кьолай эзберлемек ичюн базы тевсиелер: Адларнынъ 10 данесини сайлап, олардан башламакъ. Бутюн адлардан балачыкъкъа анъламасы къолай оладжакъ исимлерни сайламакъ даа яхшы олур. Эр бир ад устюнде айры чалышмакъ. Баланынь яшына коре, эр бир ад устюнде чалышаджакъ вакъыты фаркълы ола биле. Эр шей баланынъ яшы ве аднынъ манасынен багълы. Сухбетлешип огренинъиз. Эр бир аднынъ манасыны балаларнен музакере этинъиз. Балалар сизнен берабер фикир этип, суаллерге джевап тапсынлар. Музакерелернинъ мисалини кетирейик: «Эль-Басыр» (Эр шейни корьген) • Балаларгъа татлыларны берип, бир кимсе корьмеген ерде ашамагъа риджа этинъиз. Сонъра исе, Аллах бизни корьмеген ер олмагъаныны анълатынъыз. Ондан гизли бир шей япылмаз. «Эр-Раззакъ» (Рызыкъ берген) • Аллах эр бир махлюкъкъа, атта, кичиджик къарынджаларгъа, бактерияларгъа гъыда, аш бере. Аллах рызыкъ берген джанлыларны музакере этинъиз. «Эр-Рахман» (Мерхаметли) • Аллахнынъ инсанларларгъа косьтерген мерхаметлигини музакере этинъиз. Ве сиз насыл вазиетте дигер адамларгъа нисбетен мерхаметликни косьтере биледжегинъизни тюшюнинъиз. «Эль-Алим» (Эр шейни бильген) • Фаркълы зенаатларны музакере этинъиз, оларны огренмек ве менимсемек ичюн йыллар керек. Биз «эр шейни» бильген къач инсанны билемиз? Аллахнынъ бильгилери акъкъында тюшюнинъ. Олар сонъсуздыр. «Эль-Хафиз» (Къорчалагъан) • Эр кунь биз фаркълы хавфлы вазиетлерге огъраймыз – айванлар тарафындан хавф, афатлар, ярамай инсанлар, шейтан ве саире, амма куньде бизнен къач кере ярамай шейлер юзь бере? Бизни къорчалагъан кимдир? Озь эллеринъизнен япылгъан шейлер, фаркълы эгленджелер. Огренген малюматны пекитмек ичюн эгленджелерни къулланынъыз. Мисаль оларакъ, Аллахнынъ адлары иле кягъытта гузель язылар япынъыз. Аллахнынъ адларыны огренген сонъ, викториналар кечиринъиз. Суаллерге джевап берген бала бахшышны къазана бильсин. Эшитюв ве корьгезме васталарнен къулланынъыз. Балаларгъа бильги бермекнинъ гузель ёлу – эвде, машинада кеткенде, бильгилерни оюн шекилинде пекитмектир. Аллахнынъ адларыны ве оларнынъ манасыны сыкъ-сыкъ эшиткен баланынъ бильгилери эп артаджакъ. Бундан да гъайры, Аллахнынъ адынен багълы фаркълы программалар ве мультфильмлер бар. Балагъа дигерлерни окъутмагъа имкян беринъиз. Эгер алгъан бильгилеринъизни пекитмеге истесенъиз, бу малюматны дигерлерге анълатынъыз. Балаларынъыз кичкене къардашларына Аллахнынъ адлары ве оларнынъ манасыны огретсин. Бундан да гъайры, озюнъиз де баланъызнен берабер алгъан бильгилери акъкъында видео яздырынъыз ве оны къартана-къартбабаларгъа, тизелерге, дайыларгъа ёлланъыз. Гульсум Ширинская
Падишах джамиси
Опубликовано:
Тюркиеде тарихы зенгин олгъан Айя Софья музейине гъайрыдан джами статусы къайтарылгъаны буюк музакерелернинъ себеби олды. Амма Къырымда да тарихы Айя Софья джамисине бенъзеген къадимий бир джами бар. Бу – Судакъта ерлешкен Падишах джамисидир. 1222 сенеси къурулгъан джами узун тарихы девамында эм юнан килисеси, эм де католик килисеси оларакъ чалышты. Бугунь исе, Къырымнынъ энъ къадимий джамилеринден бири музей сыфатында зияретчилерни къабул эте. Джамининъ тарихынен якъынджа таныш олайыкъ. Судакъ – Къырымнынъ энъ къадимий шеэрлеринден биридир. Тарихий малюматкъа бинаэн, шеэрнинъ темели миляттан эвель III асырда къоюлгъан. О ерде яшагъан фаркълы халкълар, фаркълы къабилелер шеэрге озь адларыны бере эдилер. Порт Атенайон, Сидагиос, Сугдея, Солдайя, Сурож – буларнынъ эписи Судакънынъ эски адларыдыр. Бу шеэр тарихчы ве тедкъикъатчылар ичюн, дерсинъ, хазине. Къадимий къаленинъ, бизанс килиселерининъ ве джамилернинъ тарихы там оларакъ огренильмеди, ве бизлер ичюн аля даа гизли олгъан бир чокъ меселе бар. Тарихий абиделер арасында – Дженевиз къалеси мейданында ерлешкен Падишах джамисидир. Джами бинасынынъ темели XIII асырда къоюлгъаны тахмин этиле, археологлар исе, бинанынъ 4 кере гъайрыдан къурулгъаныны бильдирелер. Затен, джами бинасы пек давалы ве пытракълы меселедир. Тарихчыларнынъ бир къысымы берген малюматкъа коре, джами 1222 сенеси сельджукълылар тарафындан къурулды. Сонъра оны юнан православ килисесине чевиргенлер. Дженевизлилер кельген сонъ, бина католик килисеси олгъан ве тек 1475 сенеси, шеэрни османлылар алгъанда, о гъайрыдан джами оларакъ къулланмагъа башлады. Башкъа фикирге коре, дженевизлилер джами бинасыны консуллыкъ салоны оларакъ къуллангъанлар. Русие Къырымны запт эткен сонъ, джамини христиан килисесине чевирдилер ве апостол Матфей шерефине адландырдылар. 1817 сенеси бина ипрангъаны себебинден килисе къапатылды. Тек 1883 сенеси тамир ишлери япылгъан сонъ, ибадетхане кене озь къапыларны ачты, амма бу сефер эрмени-католик килисеси оларакъ. Даа къыркъ сене сонъра исе, 1924 сенеси ибадетхане тамамен къапатылды. 1926 сенеси Падишах джами бинасында Дженевиз къалесининъ музеи ачылды ве бу куньге къадар джами бинасы музей оларакъ къулланыла. Сонъки 100 йыл ичинде джами ве онынъ дживарында дёрт кере – 1926, 1969, 1975 ве 1986 сенелери археологик тедкъикъат ишлери алып барылды. Секиз асырлыкъ тарихке малик олгъан джами бир чокъ денъишмелерге огъратылгъан эди, мимарий инджеликлеринден башлап, фаркълы дин джемаатларыны корьген. О ерде яшалгъан адиселер ве яшалгъан такъдирлернинъ эсабы ёкъ. Орта асырларда яшагъан тарихчы Ибн Биби озюнинъ «Сельджукънаме» адлы эсеринде Падишах джами акъкъында бойле яза: «Мувафакъат иле Судакъ шеэрини алгъан сельджукълы сердар, енъишнинъ шерефине шеэрде джами къурмакъ эмир этти. Анадолу сельджукълыларнынъ мимарий услюби Падишах джамисининъ къурулышында да ап-ачыкъ корюне». Къазма ишлери шуны косьтерди ки, джами бинасынынъ ве минаресининъ негизлери орюлип, бирлештирилип къоюлгъан. Бойле меракълы хусусиетке саип олгъан мезкюр джами, бойледже, бизим эм диний, эм де медений энъ эски абиделерден бири ола. Бизге къалгъан иш исе, – оны гъайрыдан джами сыфатына ве асыл вазифесине къайтармакътыр. Алие Сеферша
Емек ве ичмек адабы
Опубликовано:
Мусульман бир киши омюрининъ эр бир саасында Ислям адабына уйгъун бир шекильде давранмалы. Емек ве ичмек ихтияджларыны къаршылагъанда биле, ильк эвеля, исрафтан сакъынмагъа – динимизнинъ эмиридир. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) сахабелерине ашама ве ичме адабыны косьтерди. Бу гузель суннетлер мусульман джемиетлерининъ софра медениетинде озь ерини тапты. Амма заман кече, базы суннетлер унутыла, базыларнынъ исе, манасы денъише. Келинъиз, Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.с.) ашамакъ ве ичмек иле алякъалы суннетлерине бир назар ташлайыкъ. Ашамакътан эвель эллерни ювмакъ ве емекке «Бисмиллях» иле башламакъ – суннеттир. Бу акъта Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) хадиси де бар: «Ашнынъ берекети – емектен эвель ве сонъра эллерни ювмакътадыр» (Тирмизий). Башкъа бир хадисте де бойле буюрылгъан: «Биринъиз аш ашагъанда, «Бисмиллях» десин. Эгер емекнинъ башында айтмагъа унутса, «Бисмилляхи эввелюху ве ахираху» (Башында да, сонъунда да «Бисмиллях») десин» (Ибн Мадже, Эбу Давуд). Ашны джемаатнен ашамакъ ялынъыз ашамакътан даа фазилетлидир. Пейгъамбер Эфендимиз бойле буюргъан: «Бирликте ашанъыз ве «Бисмиллях» айтынъыз ки, ашынъыз берекетленсин» (Эбу Давуд). Емек сагъ эльнен ве огюнъизден алыныр. «Ресулюллахнынъ янында бир бала емек ашай эди. Ашагъанда, элинен табакънынъ эр янына кире эди. Пейгъамбер (с.а.с.) буны корьгенде: «Яврум, «Бисмиллях» айт, сагъ элинен ве эп огюнден аша», буюрды» (Бухарий). Емек ашагъанда, ачкозьлюк япмамакъ. Сахабелерден Джелебе бин Сухам бойле вакъианы анълаткъан: «Дженкте эдик, о йыл ачлыкъ олды, эр кес ач эди. Бизге ашайт оларакъ хурма бердилер. Биз Ибн Зубеир иле хурма ашагъанымызда, янымызгъа Абдуллах бин Умер кельди ве бойле деди: «Хурманы чифт-чифт ашаманъыз. Чюнки Пейгъамбер (с.а.в.) бизге хурманы бойле ашамагъа ясакъ этти. Амма, янымызда отургъан аркъадаш бойле ашаманъызгъа изин берсе, чифт-чифт ашай билемиз» (Бухарий). Яни, мында Пейгъамбер (с.а.с.) озь сахабелерине тевсие эткенине коре, ашны ойле ашамакъ керек ки, янында отургъан аркъадаш да емекни ашыкъмайып, раат ашасын. Ашта къусур къыдырмамакъ. «Пейгъамбер (с.а.с.) ич бир вакъыт ашта къусур къыдырмады, эгер истеги олса, ашай эди, истеги олмаса, ашамай эди» (Бухарий). Бу хадистен анълаймыз ки, Пейгъамберимиз (с.а.с.) ашчыгъа да сайгъынен даврана эди. Амма базы бахаратларны, къокъулы отларны ве сарымсакълы емеклерни ашамай эди. Чюнки мелеклернен къонуша эди. Оларны раатсыз этмемек ичюн къокъулы емеклерден вазгече эди. Бундан да гъайры, биз, яни Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) умметине киргенлер, джамиге кетмеге ниетленсек, ондан эвель инсанларны раатсыз этеджек емеклерни ашамамакъ керекмиз, бу – Пейгъамберимизнинъ эмиридир. Девамы бар… Айше Дуран
Усеин деде (икяе)
Опубликовано:
Ах, не гузель эди шу шефталилер, Усеин деденинъ шефталилери. Бутюн бостаныны шефтали тереклеринен яраштыргъан. Эрте пишкенини истейсинъми, орта пишкенини я да кеч пишкениними? Язнынъ башындан башлап, сонъуна къадар сийлекелеримизни акъыта эди. Къырмызы, сары, беяз тюслеринде мейвалар теректе о къадар дюльбер асылып тура эди ки, дерсинъ гедже симасында йылдызлар парылдагъаны киби, Усеин деденинъ азбарында шефталилер парылдай эди. Къокъусы исе, оны сёзлернен анълатып оламазсынъ! Мисклерден де яхшы, буруны къокъусыны алгъаннынъ башыны айландырыр, сархошлатыр. Козьлер къапалыр, аякълар къокъу чыкъкъан тарафкъа алып барыр. Элинъе алгъанда, шыралары акъып, балкъурт чечеклерден балны къызгъанып-къызгъанып ичип алгъаны киби, сувларыны элинъден ичиртир. Тишлесенъ, коклерге учуртыр, башкъа дюньяларгъа алып барыр! Бельки де балалыкъта ойле корюне эди. Не олса да, шу шефталилерни бизге базыда бере эдилер, амма бойле зевкъны сыкъча алмакъ ичюн тек бир ёлу бар эди. Усеин деде баягъы яшында олгъан керчек къырымтатарны темсиль эткен бир инсан эди. Дюльберден-дюльбер, бакъылгъан беяз сакъалы ве шу сакъалыны элинен охшамасы аля даа козюм огюнде. Адети-тербиесини ачыкъламам, тек бир мисаль етерли. Сюргюнликтен сонъ коюмизде биринджи эзан онынъ эвинден янъгъырагъан, онынъ агъызындан айтылгъан. Эльбетте, Усеин деде кичик балаларны севе эди, келип элини алгъанларында, шефталинен сыйлай эди. Куньде бир къач кере эвининъ азбар къапусына чыкъа, сакъалыны элинен охшап догърулай, сигаретини мунштугына къойып, икмет толу козьлеринен этрафкъа назар ташлап, сигаретини тютете эди. Эр кунь бойле анларны беклеп, чапып чыкъып элини опе эдим – куньде шефтали ашай эдим! О кунь исе, озю дегиль де, башкъа къомшумыз, Абдульгъаний деденен берабер тура эдилер. Мен де чапып чыкъып Усеин деденинъ элини алдым: – Селям алейкум, Усеин деде! – Алейкум селям, балам. Машаллах, не де гузель тербие! Эр корьгенде, селямлаша ве келип элимни ала. – Бу яхшы балачыкъ кимнинъ огълу? – Абдурахимнинъ огълу да. Сен не ичюн Абдульгъаний деденинъ къолуны алмадынъ? – Я о манъа шефтали бермей де… Таир Ибрагимов
«Миллетимизни котереджек бирлешювдир», – Мустафа Мустафаев
Опубликовано:
«Бала къартлар олгъан аиледе оссе, бу онынъ келеджегине пек тесир эте. Чюнки бойле къорантада тербиеленген эвлят, биринджиден, ана тилинде даа гузель лаф эте. Экинджиден, адет узьре, къартбаба ве къартаналар озь торунларына урф-адетни, аньанелерни ве динни озь орьнеклери эсасында огретмеге тырышалар. Бу бала ичюн пек къыйметлидир», – дей Судакъ больгесининъ баш имамы Мустафа Мустафаев. 15 йылдан берли бу вазифени эда эткен Мустафа оджа озь нумюнеси иле бу сёзлерини исбатлай. Чюнки озю къартбабасынынъ янында осип, келеджекте онынъ изинден кетерек, имамлыкъ ёлуны сайлады. Къартбабасы да Судакъта моллалыкъ япты. Мустафа оджа. Имам олмакъ – бутюн халкъ ве, ильк эвеля, Аллах огюнде буюк месулиеттир. Бу ёлгъа насыл кельдинъиз? Имамлыкъ ёлуна мени дедем Сулейман молла кетирди. О окъумышлы бир инсан эди. Сюргюнликтен эвель Къырымда джамилерде инсанларгъа динни огрете эдилер. Дедем де Судакъта бойле дерслерге къатнагъан ве бильги алгъан. 90-нджы сенелери, Къырымгъа къайткъан сонъ, Судакъта моллалыкъ япты. Оны Судакъта эр кес молла Сулейман деде оларакъ таный. Биз онынъ янында осьтик, ве о бизге кичикликтен динимизнинъ гузеллигини анълата эди. Яни бу ёлнынъ башыны о косьтерди. Месулиетнен берабер имам вазифеси чокъ бильгили олмакъны талап эте. Тахсилинъиз акъкъында тариф этинъиз. 2002 сенеси мен Къалай медресесине окъумагъа кирдим, 2005-те оны битирдим. Аллах разы олсун, анда оджалыкъ япкъан бутюн оджалардан. Медресени битирген сонъ, Судакъта имам вазифесине тайин этильдим. Бираздан сонъ, Тюркиеге кетип, диний тахсилимни анда девам эттим. Сонъки йыллары мени больгенинъ баш имамы вазифесине де буюрдылар, онынъ ичюн бугуньки куньге къадар Судакъ больге имамы вазифесини де беджерем. Эбет, имамлыкъ вазифеси чокъ бильгили олмакъны талап эте, онынъ ичюн тахсилимиз бугуньки куньге къадар девам эте. Китап окъумакъ, динимизни даа терен огренмек, анъламакъ керек. Чюнки инсанларнынъ суаллери чешит тюрлю ола биле. Оларнынъ суаллерине джевап бермек ичюн тахсилимизни даа да теренлештирмеге тырышамыз. Судакъ шеэри озь къадимий абиделери иле беллидир. Судакъ больгесинде насыл къадимий диний биналар сакъланып къалды? Судакъ шеэринде Дженевиз къалесининъ саасында эски джами бар. Бундан да гъайры, Судакънынъ койлеринде сакъланып къалгъан джамилер бар. Базыларны медений эв киби ишлеттилер, базылары ятакъхане, анбарлар киби ишлетильген эди. Шимдики куньде чокъусы тамир этилип, янъыдан джами алында инсанлар ичюн ачыкъ. Мисаль, Таракъташта Аджибей джамиси бар, о сюргюнликтен сонъ ятакъхане оларакъ ишлетильди. 90-ынджы сенелери къайтарылып, тамир этилип, кунюмизде джами оларакъ чалыша. Ондан ашада ерлешкен Таракъташтаки Кичик маалледеки джами медениет эви эди, о да къайтарылып алынды. Диний идаремиз тарафындан дамы тамир этильди, о да, иншаллах, якъын вакъытта чалышаджакъ. Башкъа койлерде де ойле, эски джамилер тамир этилип, оларда ибадетлер кечириле. Шеэрде ерлешкен къадимий Падишах джамиси акъкъында тариф этинъиз. Халкъымыз ичюн онынъ къыймети насылдыр? Онынъ къыймети пек буюк. Тарихта бу джами килисе оларакъ да анъыла. Лякин онынъ мимарий корюниши буны исбатлай ки, шу бина джами оларакъ къурулды. Чюнки онынъ дамы да томалакъ, ичинде михрабы корюнип тура. Минареси олгъан ери де корюне. Шимди о музей оларакъ къулланыла. Ораза, Къурбан байрамларында джамидеки намаздан сонъ биз джемаатнен берабер анда чыкъып, джами азбарында намаз къылып, дуа этмеге тырышамыз. Бунынъ макъсады – бу джами унутылмасын, инсанларнынъ хатырасында олсун. Кунюмизде дигер, мусульманларгъа аит тарихий диний биналар миллетимизге къайтарылып, кене мусульманлар ичюн чалышамы? Эвельде Судакъ больгесининъ эр бир коюнде джами бар эди. Олар эписи яваш-яваш къайтарыла. Бир къач джамининъ весикъасы ёкъ эди ве шимди олар япыла. Джами олмагъан ерлерде топракъ айырылып, джами къурмакъ меселеси ортагъа къоюлды. Больгенъизде янъы ибадет биналарынынъ къурулмасы акъкъында не айтмакъ мумкюн? Аллахкъа шукюр, койлерде джами ичюн топракълар алынды. Меселя, Османчыкъ, яни Холодовка коюнде джами ёкъ эди, анда бир ибадетхане чалышты. Инсанлар ибадетлерини анда кечирдилер. Шимди джами оладжакъ ерге весикъалар алынып, джами къурмакъ ниетиндемиз. Бундан да гъайры, Сувукъ Сала (Грушевка) коюнде джамилер чокъ кичик эди, олар тамир этилип, кенъишлетильди. Башкъа ерлерде де меселе айны. Аллахкъа шукюр, эр бир койде имамларымыз бар, яни инсанларгъа диний меселелерде ярдым косьтереджек инсанларымыз бар. Бу меселеде сыкъынтымыз ёкъ. Судакъ шеэринде Джума Джамининъ къуруджылыгъы насыл дереджеде? Судакъ шеэрининъ Янъы маалесинде бизим джемаатымыз баягъы чокъ, 600-ден зияде къоранта. Онынъ ичюн о ерде джами къурулды. Эвель, 2 000-инджи сенелери, онынъ къуруджылыгъы япылгъан эди, лякин бина бираз кичик эди, ер етмей эди. Шу себептен джамини кенъишлетмек къарары алынды. Ве джами огюнде буюк бир зал къурулды. Бу куньгедже онынъ диварлары котерильди, къапылары, пенджерелери къоюлды. Якъында дамы ортюльди, къуббе меселеси чезиле. Яни, келеджекте джами кичик ве буюк эки залдан ибарет оладжакъ. Ортасында чатма кечиш оладжакъ. Иншаллах, якъын вакъытта тамир ишлери битер, ве Джума Джамимиз азыр олур. Аллах разы олсун, джемаатымыз эм маддий, эм де маневий тарафтан ярдым косьтере. Судакънынъ джемааты озь ватанперверлигинен белли, кенди балачыкъларына да тиль, дин огретмеге тырыша. Яш несиль акъкъында не айта билесинъиз, джамиге кельгенлер арасында генчлер чокъмы? Джамимизге яшлар чокъ келе. Джума намазлары олсун, байрам намазлары олсун, келип, огренмеге, бильмеге тырышалар. Эвель диний курсларымыз кечириле эди. Амма, керчек айтсакъ, курсларгъа даа зияде къадынлар келе. Фикиринъиздже, къырымтатар халкъы ильк эвеля неге ынтылмакъ керек? Неге даа зияде дикъкъат этмек керекмиз? Динни яхшы огренмек керек. Бир-биримизге сайгъы, севги, бирлик меселелерине даа зияде дикъкъат айырмакъ керекмиз. Ве, менимдже, миллетимизни котереджек бирлешювдир. Яни шимдики вакъытта бирлик меселеси кесен-кес актуальдир. Бир-биримизге даа дикъкъатлы олмалымыз. Динимизни догъру огренюв ве анъламакъта Аллах ярдымджымыз олсун! Эвелина Аблязова
Темизлик – иманнынъ ярысыдыр
Опубликовано:
Ислям дини темизлик меселесине буюк дикъкъат айыра. Инсаннынъ эм беден, эм де маневий темизлиги – динимизнинъ темелиндедир. «Тахарет» – писликлерни терк этмек ве олардан узакъ турмакъ манасына келе. «Тахарет» сёзю Къуран-и Керимнинъ 31 еринде анъылмакъта. Дикъкъатынъызгъа Ислямда темизликнен багълы базы хадис ве аетлерни кетиремиз: 1. «Аллах тёвбе эткенлерни ве темизленгенлерни севе» («Бакъара» суреси 2/222 ает). 2. «Темизлик – иманнынъ ярысыдыр» (Муслим). 3. «Оларнынъ малларындан, оларны темизлемек ве юджельтмек ичюн, садакъа ал» («Тёвбе» суреси 9/103 ает). 4. «Адет алында олгъан къадынлардан узакълашынъ, темизленгенлерине къадар оларгъа якъынлашманъ» («Бакъара» суреси 2/222 ает). 5. «Аллах сизден бир кимсенинъ, янъыдан абдест алгъанына къадар, бозулгъан абдест иле къылгъан намазыны къабул этмез» (Бухари). 6. «Эр мусульманнынъ афтада бир кере башыны ве беденини ювмасы, оларнынъ онынъ устюнде бир акъкъыдыр» (Бухарий). 7. «Мисвакъ къулланынъ, чюнки мисвакъ эм агъызны темизлей, эм де Раббнинъ разылыгъыны къазандыра» (Ибн Мадже). 8. «Дёрт шей Пейгъамберимизнинъ суннетидир: ая (утанув дуйгъусы), гузель къокъу къулланмакъ, никях ве мисвакъ къулланмакъ» (Тирмизий). 9. «Темизлик – намазнынъ анахтарыдыр» (Тирмизий). 10. «Эвлеринъизнинъ босагъалары ве оларнынъ огюнде ерлешкен азбарларны темизленъиз» (Эбу Давуд). 11. «Эр джума куню джамиге ве меджлислерге баргъанда, ювунынъыз, дюльбер урбаларны кийинъиз ве гузель къокъулар къулланынъыз» (Эбу Давуд).
Эзаннынъ эмиети
Опубликовано:
Муэззиннинъ ве эзангъа джевапнынъ эджири Эбу Хурейра (р.а.) анълаткъанына коре, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан эди: «Муэззинге сеси кеткени ерге къадар гунахлары ба-гъышлана. Сылакъ ве къуру олгъан эр шей онынъ файдасына шаатлыкъ этер» (Несаий). Башкъа бир хадисте буюрылгъаны киби, намазгъа къошулгъан инсангъа йигирми беш къат намазнынъ савабы языла. Ве эки намаз арасы гунахлар афу этиле (Эбу Давуд). Бундан да гъайры, Пейгъамберимиз: «Муэззинлер Къыямет куню инсанлар ичинде энъ узун бойлю оладжакълар», – деп буюра (Муслим). Эбу Саид Худрийнинъ анълаткъанына коре, Пейгъамберимиз онъа: «Корем ки, сен къойларны ве чёль аятыны севесинъ. Къойларынънен берабер я да чёльде олгъанда, намаз эзаныны окъусанъ, сесинъни юксельт. Чюнки муэззиннинъ сеси етишкен ерге къадар оны эшиткен джин, инсан ве эр тюрлю варлыкъ Къыямет куню онынъ тарафына шаатлыкъ этеджек». Эбу Саид сёзлерини бойле тамамлады: «Мен буны Ресулюллахтан эшиттим» (Бухарий). Башкъа бир хадисте исе, Пейгъамберимиз бойле деген: «Эгер инсанлар эзан окъумакънынъ ве намазда ильк сафта ер алмакънынъ савабыны бильсе эдилер, буны къазанмакъ ичюн къура чекмектен башкъа чаре къалмаз эди, къура чекер эдилер. Эгер джамиде джемааткъа етишмекнинъ не къадар саваплы олгъаныны бильсе эдилер, бир-биринен ярышыр эдилер. Эгер ятсы намазынен саба намазындаки савапны бильсе эдилер, дёрт аякълап олса да, сюрекленип олса да, бу эки намазгъа келир эдилер» (Бухарий). Бир адам Аллах Ресулине келип: «Я, Расуляллах! Муэззинлер савап тарафындан бизден устюнлер. Оларгъа етишмемиз мумкюнми?» – деп сорады. Пейгъамберимиз джевап оларакъ: «Оларнынъ айткъанларыны сен де текрар эт. Битирген сонъ, истегенинъни тиле. Санъа да айны савап бериледжек», – деди» (Эбу Давуд). Эзан окъулгъанда, муэззиннинъ айткъанларыны айнен текрар этмек керек. Эльбетте, бу къуру бир текрар олмамалы. Къальптеки терен имандан кельген шуурнен, бир иман тазертюв шекилинде олмалы. Эфендимиз (с.а.с.) буюргъан ки: «Эзанны эшиткенинъиз вакъыт, сиз де муэззиннинъ айткъаныны айтынъыз» (Бухарий). Хазрет-и Умерден ривает этильген бир хадис-и шерифте де бунынъ къаршылыгъында дженнет ваде этиле: «Муэззин «Аллаху экбер, Аллаху экбер» дегенде, ичинъизден ким самимиетнен «Аллаху экбер, Аллаху экбер» десе, сонъра муэззин «Эшхеду эль ля иляхе илляллах» дегенде, «Эшхеду эль ля иляхе илляллах» десе; сонъра муэззин «Эшхеду энне Мухаммедер Расулюллах» дегенде, «Эшхеду энне Мухаммедер Расулюллах» десе; сонъра муэззин «Хайя аля’с-салях» дегенде, «Ля хавле ве ля къуввете илля биллях» десе; сонъра муэззин «Хаййя аля’ль-фелях» дегенде, «Ля хавле ве ля къуввете илля биллях» десе; сонъра муэззин «Аллаху экбер, Аллаху экбер» дегенде, «Аллаху экбер, Аллаху экбер» десе; сонъра муэззин: «Ля иляхе илляллах» дегенде, «Ля иляхе илляллах» десе, дженнетке кирер» (Муслим). Сабах наамазынынъ эзанында «Эс-саляту хайрум мине’н-невм», яни «Намаз юкъудан даа хайырлы» деген къысымында исе, «Садакъте ве берарте», яни «Догъру айттынъ ве эйи дединъ», – деп айтыла. Эзан вакъыты – дуалар къабул этильген вакъыттыр. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Эзаннен къамет арасында дуа къабул этиле» (Тирмизий). Эзандан сонъра дуа Эзандан сонъра окъумакъ суннет олгъан дуанынъ манасы бойледир: «Эй, бу эксиксиз там даветнинъ ве къылынгъан намазнынъ саиби Аллахым! Мухаммедге весиле ве фазилет бер. Онъа ваде эткенинъ макъам-ы Махмудны бер». Хадиснинъ девамында Пейгъамберимиз (с.а.с.) къошып бильдире: «Ким эзандан сонъ бойле дуа этсе, онъа Къыямет куню шефаатым мытлакъ ваджип олур» (Бухарий). Бу дуанынъ эмиетинен багълы Абдуллах бин Амр ибн Ас (р.анхума) Пейгъамберимизден шу хадисни ривает эткен: «Муэззинни эшиткенинъиз вакъыт, сиз де онынъ айткъаныны айтынъыз. Сонъра, манъа дуа этинъиз. Чюнки ким манъа бир кере саляват кетирсе (дуа этсе), Аллах онъа он кере рахмет этер. Сонъра Аллахтан меним ичюн Весилени истенъиз. Чюнки Весиле – дженнетте бир макъамдыр. Онъа Аллахнынъ къулларындан анджакъ бир киши ляйыкъ. Умют этем ки, о инсан мен олурым. Шимди, ким меним ичюн Весилени истесе, онъа шефаатым ваджип олур» (Муслим). Аллаху Тааля джумлемизни эзанларны эшитип, эзанларгъа джевап берген къуллардан эйлесин! Иса Велиев
Хулейде бинт Къайс (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Пейгъамбер Эфендимизге (с.а.с.) ильк биат эткен ханым... Къыблагъа ильк ёнельген ханым... Мал-мулькининъ учьтен бирини садакъа бермеге васиет эткен сахабенинъ апайы… Эр кечкен кунь Ислям нуру сурьатнен яйылмагъа девам эте эди. Ниает, Медине шеэри де ильк мусульманларнен шерефленди. Ислямнынъ келювинен бир чокъ инсаннынъ омюри денъишти, янъы гъае ве макъсадлар пейда олды. Мединели 73 эркек ве эки ханым Пейгъамберимизнен корюшмек ве онъа биат этмек ичюн Меккеге ёлгъа чыкътылар. Бу ханымлардан бири де Хулейде (р.а.) эди. Меккеде вазиет баягъы агъыр эди, бунынъ ичюн мединели мусульманлар Пейгъамберимизни озь юртуна давет этмек ичюн кельдилер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) оларнынъ даветни къабул этип, шу шерефли инсанларны севиндирди. Бир къач айдан сонъра Мединеге хиджрет башланды, мусульманлар такъым-такъым кочьмеге башладылар. Мединелилер исе, эллеринден кельгени къадар, хиджрет эткен диндашларына ярдым эте эдилер. Хулейде (р.а.) пек гузель бир ана эди. Огълу Бишрни акъыллы ве джесюр бири оларакъ тербиеледи. Огълу Пейгъамбер Эфендимизнен (с.а.с.) дёрт дженкте иштирак этти. Амма ехудийлернен олып кечкен Хайбер дженкинде гъалебе къазанылгъан сонъ, бир ехудий къадыны Пейгъамберимизни ольдюрмек ичюн, зеэрли эт пиширип, мусульманларны давет этти. Бу эттен биринджи Бишр ашап бакъты ве, чокъ кечмеден, шеит олды. Бойледже, Хулейде (р.а.) шеит анасы олмакъ шерефине наиль олды. Хазрет-и Айше къадынларгъа дерслер бере эди. Бу дерслерге даима Хулейде де келе эди. Бир кересинде, Хулейде (р.а.) Пейгъамберимизни корип, бойле суаль берди: «Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Ольгенлер бир-биринен танышып, лаф этелерми?» Пейгъамберимиз (с.а.с.) онъа бойле джевап берди: «Темиз бир рух дженнетте учкъан ешиль бир къуш кибидир. Насыл къушлар терек пытакъларында отурып лаф этселер, шеитлер де ойле яшайлар». Хулейде (р.а.), Пейгъамберимиз хаста олгъанда, оны зиярет этмеге кельди. Пек агъыр алда олгъаныны корьгенде: «Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Не къадар юксек сыджагъыныз бар!», – демектен озюни тутып оламады. Пейгъамберимиз (с.а.с.) исе, онъа: «Биз, пейгъамберлер, бойлемиз. Аллах бизге савапларны къат-къат бергени киби, имтианларны да бол-бол ёллай. Бу хасталыгъым Хайберде огълунъ Бишрнен ашагъанымыз о зеэрли этнинъ тесириндендир. Шу анда биле юрек дамарларымнынъ къопкъаныны сезем», – деди. Хулейде (р.а.) бу сёзлерден Пейгъамберимизнинъ вефат этеджегини анълап, агъламагъа башлады: «Анам, бабам сизге феда олсун, я, Ресулюллах! Ойле айтманъыз!». Хулейде (р.а.) юреги Аллах ве Пейгъамберине багълы бир ханым эди. Бала тербиесинде де пек дикъкъатлы ве икметли бир ана эди. Онынъ омюринен якъындан танышсакъ, озюмиз ичюн бир чокъ дерс ве орьнек алырмыз. «Дженнет аналарнынъ аякълары астындадыр», – деп буюрды Пейгъамберимиз (с.а.с.). Бу хадиснинъ сёзлерине наиль олмакъ эр ананынъ арзусы ве истегидир. Аллах бизге эвлятларымызгъа нюмуневий шахсиет, орьнек олып, гузель динимизни севдирмеге ве яшатмагъа насип этсин! Аминь! Эмине Асанова
Ольген адамнынъ артындан япылгъанлар онъа барып етеми?
Опубликовано:
Бутюн ишлер ниетке коредир. Хазрет-и Пейгъамбер бойле буюргъан: «Адем огълу (инсан) ольгенде, амели кесиле. Амма, учь шей бундан тыш: 1. Девам эткен садакъа; 2. Файда кетирген илим; 3. Дуа эткен хайырлы эвлят» («Р. Салихин», 2/953). Насыл ки, биз Хазрет-и Пейгъамберге саляват кетирип, онъа барып етмесини истеймиз ве шефаатыны умют этемиз, бир инсан да якъыны ичюн бир шейлер япып, савабыны онъа багъышлай биле. Мевтанынъ артындан багъырып, ай-вай этмек – мевтагъа насыл зарар берсе, мевтанынъ борджуны тёлемекнен о, насыл бордждан къуртула исе, бундан себеп азап корьмейджек исе, япылгъан эр хайырлы ишнинъ де ольгенге барып етеджегине ве файда береджегине инанмакъ керекмиз. Дженаб-ы Аллах: «Керчектен, эр эйилик яманлыкъларны ёкъ эте», – деп буюра («Худ» суреси, 114 ает). Аркъада къалгъан бала, яман олса, яманлыкъ япса, ольгеннинъ кемиги сызлар ве о, азап корер. Яхшы олгъан, эйилик япкъан эвлатнынъ исе, файдасы тиер. Сонъки заманларда окъулгъан Къураннынъ олюге файда бермейджегини айтып, инсанларны бус-бутюн Къурандан алып къоймагъа чалышкъанларгъа дикъкъат этмек ве ёл бермемек керек. Османлыда олсун, Къырымда олсун, ольген кимсесизлер ичюн «Ясин» окъуткъан, хатим эндиртип, рухларына багъышлаткъан вакъыфлар бар эди. О заман алимлер ёкъ эдими? Кунюмизде окъугъанымызны Пейгъамбернинъ, къорантасынынъ, сахабелернинъ ве бизден дуа беклегенлернинъ рухларына багъышламамыз бошунамы? Мезарлыкъны зиярет этмек, 3 «Ихляс», бир «Фатиха» окъумакъ манасыз оладжакъмы? Мезар ташындаки «Фатиха»-нынъ ич манасы ёкъмы? Къуранда бойле дуа этмемиз истене: «Раббимиз, бизни ве бизден эвель иман эткенлерни багъышла» («Хашр» суреси, 10 ает). Олюнинъ артындан япылгъан шейлернинъ онъа файда кетирмейджеги айтылса, айса дженазе намазыны къылмамакъ, къабир башында ич бир шей окъумамакъ, «Рухуна «Фатиха» демемек ве борджларыны тёлемемек, васиетини ерине кетирмемек керек, дегильми? Булар эп янълыш шейлер. Бу тавыр ольген, бир «Фатиха»-гъа мухтадж кимселерни ондан махрум этмектен башкъа бир ишке ярамай. Аллах ольгенлеримизге рахмет эйлесин, бизге де хайырлы бир сонънен бу дюньядан айырылмакъ, салих кимселерге къавушмакъ насип этсин, иншаллах. Энъ башта айткъанымыз киби, Аллах инсангъа ниетине ве инанчына эсасен муамеле этеджегине коре, япылгъанларнынъ ольгенге барып етмейджегине инангъанларгъа да япылгъанлары иришмейджек. Къуранда Дженаб-ы Аллах: «Пейгъамберге саляват кетиринъиз» деп эмир эте («Ахзаб» суреси, 56 ает). Пейгъамберимиз де: «Манъа саляват кетиринъиз, манъа барып етер» дей (Эбу Давуд, «Менасик», 97). Айны шекильде: «Къабирдеки (олю) богъулмакъ узьре олгъангъа ошай, дуа беклей. Дуа этильсе, къувана, раатлай. Бу – олар ичюн истигъфар ве садакъадыр» («Р. Салихин», 2/368). Къуран-ы Керимни окъуп, савабыны вефат эткен кимселерге багъышламакъ да олар адына япылгъан эйилик ве хайыр сайыла. Къуран тилявети себебинден асыл оладжакъ иляхий рахметтен мевтанынъ да файдаланмасы ичюн, энъ башта, Ясин-и Шерифнинъ окъулмасы – эр кеснинъ бильгени ве уйгъулагъаны бир усулдыр. Чюнки хадис-и шерифте шойле буюрыла: «Ясин – Къураннынъ къальбидир. Бир кимсе оны Аллахнынъ ризасыны ве ахирет юртуны истеп окъуса, мытлакъа гунахлары багъышланыр. Олюлеринъизге де «Ясин»-ни окъунъыз» (Ахмед, «Муснед», V, 26). Кене, Ресулюллах Эфендимиз бойле буюргъан: «Сизден бири вефат эткенде, оны чокъ беклетменъиз! Оны тез бир шекильде къабирине алып барынъыз! Къабирининъ баш уджунда «Фатиха» суреси ве аякъ уджунда да «Бакъара» суресининъ сонъу («Аменеррасулю») окъулсын!» (Табераний, «Муджему’ль-кебир», XII, 340; Хейсемий, «Меджмеу’з-зеваид», III, 44; Дейлемий, «Муснед», I, 284). Аля бин Леджнинъ огълу Абдуррахман да бойле деген: «Бабам манъа бойле деди: «Балам! Ольгенимде, манъа ляхт тюрю бир къабир къаз! Мени къабириме къойгъанынъда – («Аллахнынъ адынен ве Ресулюллахнынъ (с.а.с.) дини узьре») айт! Бундан сонъ устюме курек-курек топракъ ат! Ондан сонъ, баш уджумда «Бакъара» суресининъ башыны ве сонъуны окъу! Мен Ресулюллах Эфендимизнинъ бойле буюргъаныны эшиттим» (Хейсемий, III, 44). Сахабе-и кирамдан Амр бин Аснынъ вефаты эснасында васиети олып, этрафындакилерге айткъан шу сёзлери де дикъкъаткъа ляйыкътыр: «Мени къабриме дефин эткенинъиз вакъыт бир деве кесип, этини парчалайджакъ къадар мезарымнынъ башында бекленъиз ки, сизинъ барлыгъынызнен янъы аятыма алышма имкяныны тапайым ве Раббимнинъ эльчилерине береджегим джевапларны азырлайым» (Муслим, «Иман», 192). Буларнынъ эписи косьтере ки, ольген адамнынъ артындан япылгъанлар онъа барып ете. Аллаху Тааля япаджагъымыз бутюн дуаларны къабул этсин, кечмишлеримизнинъ яткъан ерлерини нурландырсын, оларнен корюшеджегимиз куньде бизлерни оларнынъ къаршысында утандырмасын. Раим Гъафаров