Хидает
Ислямда къардашлыкъ
Опубликовано:
Кичик балаларгъа «къардашлыкъ» недир, Ислям динимизде къардашлыкъ не къадар муим олгъаныны анълатмакъ ичюн, оларнен бу мевзуда чокъча лаф этмек керек. Биринджиден, къардашлыкъ акъкъында Юдже Раббимиз не буюргъаныны ве Пейгъамберимиз, саляллаху алейхи ве селлемнинъ, не айткъаныны айтмакъ мумкюн. Юдже Китабымыз Къуран-ы Керимде бойле буюрыла: «Шубесиз, муминлер агъа-къардашлар» («Худжурат» суреси, 49/10). Шу аеттен анълашыла ки, Ислям – къардашлыкъ динидир. Къардашлыкъ дуйгъусы мусульманларнынъ бири-бирини севмесинен къуветлене. Бу мевзуда Севгили Пейгъамберимиз (с.а.с.): «Иман этмегендже, дженнетке кирип оламазсынъыз, бири-биринъизни севмегендже де, иман эткен сайылмазсынъыз», – деп буюргъан (Муслим). Башкъа бир хадисте: «Муминлер, парчалары бири-бирине багълангъан бир бина кибидир», – буюрып, динимизде бирлик ве бераберликнинъ эмиетини бильдирген (Бухарий). Бойле хадислер къыскъа, оларны балаларнен берабер эзберлемеге къолайдыр. Ондан сонъ, балаларны къардашлыкъ акъкъында къыскъа ве меракълы икяелернен таныштырмакъ мумкюн. Шу икяелерни джанландырмакъ, саналаштырмакъ да пек гузельдир. Джанландырма эснасында балалар икяелерни даа терен анъламагъа башлайлар, икяенинъ дюньясына далалар. Бир мисаль кетирейик: «Бир заманда бар экен, бир заманда ёкъ экен, ешиль орманда дёрт садыкъ дост яшай эди: къаплыбакъа, сыгъын, сычан ве къаргъа. Бир кунь олар бирликте орманда кезгенде, къаршыларына бир авджы чыкъа. Сыгъын бирден къачмагъа башлады, къаргъа коклерге учып кетти, сычан озюне сакъланаджакъ бир тешичик тапты, ве тек заваллы къаплыбакъа юваш олып, къачмагъа етиштирмеди. Авджы оны корип, чантасына ала ве эвине къайта. Айванлар досту ичюн пек къасеветлендилер. Ве, эльбетте, онъа ярдым этмек, оны авджынынъ элинден къуртармакъ къарарына кельдилер. – Биз авджыны алдатырмыз! – деп сесленди сычан. – Сен, сыгъын, ёл ортасында узанырсынъ, къаргъа сенинъ устюне отурып, санки эт ашагъан киби беклейджек. Авджы сизлерни корьгенде, къаплыбакъамызны къалдырыр ве сыгъынгъа чападжакъ. Сыгъын, сен турып, яваш-яваш авджыны орманнынъ там ичине кирсет. Достумыз исе о вакъыт къачып олур. Бойле де яптылар, ве къаплыбакъаны къуртардылар. Икяени анълаткъан сонъ, балаларнен «къардашлыкь», «достлукъ» ве «ярдымлашма» акъкъында субетлешмек файдалы олур. Гульсум Ширинская
Несиллерни багълагъан дефтер. Айше Дуран
Опубликовано:
«Беш яшлы къызчыкъ олгъанымда, Гуляра битам намаз къылгъаныны корьдим. Пек меракъландым. Битам дуаларны къолайджа огренмек ичюн, оларны буюк арифлернен язып, ашханемизде асып къойгъан эди. Битам не япкъаныны сорасам, о, къорантамызнынъ тарихы акъкъында тариф этти», – деп пайлашты Айше Дуран. Айше Дуран – Къырым Муфтилигининъ дин оджасы, Къалай медресесининъ оджасыдыр. Бугунь Айше ханымнен якъынджа таныш олмагъа теклиф этемиз! Эдждатларымнынъ чокъу динимизге сарылгъан инсанлар эди. Къартанамнынъ бабасы да намаз къыла эди. Амма, о, башкъа бир девир эди. Эр шей гизли япыла эди. Битамнынъ бабасы Ифраим къартбаба ольмезден эвель эр бир баласына мирас оларакъ бирер дефтер къалдыргъан эди. Шу дефтерлерде о кирилл уруфатынен Къурандан сурелер, дуалар язгъан экен. Бу дефтерлерни балаларына эдие эткенде, эвлятлары даа яш олып, онынъ къыйметини анъламады. Амма, вакъыт кельгенде, эр бири оны ачып, ильк диний бильгилерини о дефтерден алды. Бугунь бу дуалар дефтери къорантамызнынъ буюк бир къыйметидир. Онынъ саифелерини тек-тек бакъмагъа, чокътан рахметли олгъан буюк къартбабамнынъ гузель языларыны корьмеге пек тесирли ве меракълыдыр. Иште, балалыгъымдан башлап, меним динимиз ве намазгъа нисбетен мерагъым пейда олды. Битамнен берабер дуалар окъумакъ – меним ичюн санки тылсымлы бир оюн киби олды. Айше оджа, бугунь сиз Къуран окъувы дерслерини алып барасынъыз. Я озюнъиз Къуран окъумагъа насыл огрендинъиз? Мен докъуз яшында эдим. О заман коюмизде Къуран окъумагъа бильген инсанлар пек аз эди. Сойларымыздан бир къадын группалар тешкиль этип, Къуранны эвинде огретмеге башлады. Бойледже, мен арап элифбесини огрендим. Амма, языкъ ки, базы себеплерден долайы дерслер токъталды. 2006 сенеси буюк битам Мухлисе бу дюньяны терк этти. Дуаларыны Тюркиеден кельген бир оджа кечирди. Онынъ, Къуранны окъугъанда, гузель макъамы бизни айретте къалдырды. Бир йылдан сонъ, о, бизге Акъмесджитнинъ Богъурча къасабасында къызлар ичюн медресе ачылгъаны акъкъында айтты. 2007 сенесининъ язында ильк сефер медресеге адым аттым. О замандан башлап, омюрим эп медресенен багълыдыр. Медресе аяты насыл кечти? Анда бир чокъ къызларнен достлаштым ве достлугъымыз аля даа девам эте. Тюркиеден кельген эки оджа бизге дерс берди. Амма яз татиллеримиз битти. Эвге къайтмагъа вакъыт кельди. Мен исе, окъушны медреседе девам этмеге истедим. Яшым даа кичик олгъаны ичюн, ана-бабам къасеветлене эди, бир озюмни анда ёлламагъа истемедилер. Ана-бабама чокъ риджа эттим. Ниает, олар разы олдылар. Эки йыл девамында эм медреседе, эм мектепте окъудым. Сонъра, Къалай медресесинде тасилимни девам эттим. Окъуш девамында динимизге ве бильгилерге севгим тек артты. Учь йыл анда окъугъан сонъ, арзум керчеклешти. «Дин оджасы» дипломыны алдым. Биринджи дерслерни бергенде, насыл дуйгъуларны ис эттинъиз? Медреседе биринджи сыныфны битирген сонъ, балаларгъа дерс бермеге башладым. Оларгъа арап элифбеси ве диний темеллер огреттим. Экинджи йылдан сонъ исе, озь коюмде буюклер ичюн биринджи субетни кечирдим. Чокъ эеджанландым, амма ильхамландым. Ондан сонъ достумнен коюмизде Ислям курсларыны ачтыкъ. Аля даа о гузель дуйгъуны хатырлайым. Омюринъизнинъ Тюркие девири акъкъында тариф этинъиз 2012-2013 сенелери Къырым талебелерининъ севиелерини юксельтмек ичюн, оларны Тюркиеге, Истанбулдаки Худаий медресесине ёлладылар. Бу девир бизим ичюн чокъ эмиетли олды. Анда биз Мустакъиль Девлетлер Иттифакъына кирген улькелерден, Авропадан, Америкадан кельген къызларнен бирликте окъудыкъ. 2013 сенеси исе, мен Къырымгъа къайтып кельдим. Зейнеб оджа Баирова мени Ислям дерслерини кечирмеге давет этти. О замандан башлап, мен буюклер ве балалар ичюн диний дерслерни кечирем. Эльхамдулиллях, буны буюк къуванчнен япам. Параллель шекильде мен Вернадский адына Къырым федераль университетининъ арап тили ве эдебияты филологиясында ве Къазан шеэринде иляхият факультинде магистр дипломларыны къорчаламагъа азырланам. Шимди сиз Къалай медресесининъ оджасы оласынъыз… Эбет, 2020 сенеси мени Къалай медресесине арап тили дерслерини бермеге давет эттилер. Бир заманлары озюм де анда окъудым, онынъ ичюн шимди бу медреседе дерс бермек меним ичюн буюк шерефтир. Мени тербие эткен ве бильгилеримни берген ана-бабама ве оджаларыма чокъ миннетдарым. Зейнеб оджа исе, меним кучьлериме инанды ве бу омюр денъизинде меним ичюн бир денъиз фенери олды. Аллах олардан разы олсун! Земине Аджимамбетова
Керич Джума джамиси
Опубликовано:
Керич шеэри чокъ асырлыкъ тарихке малик олгъан къадимий шеэрлеримизден биридир. Учь яндан денъизнен чевреленген Керич ярымадасы шу ерге кельген я да мында шекилленген нидже топлулыкънынъ мескени олгъан. Керич ярымадасы Къырым ханлыгъына аит олгъан девирде, Керич шеэрининъ озю ве онынъ къалеси, 1475-1771 сенелери арасында Османлы девлетине аит олып, Кефе санджагъына кире эди. 1771 сенеси, шеэр Русие укюмдарлыгъына кечкени вакъыт, Керичте 8 джами бар эди. Олардан энъ къадимий сою Дженевиз къалесининъ ичинде ерлеше эди; эки джами шеэрнинъ меркезинде, къалгъан 5 джами Керичнинъ четлериндеки мааллелерде ерлеше эди. Русие императорлыгъы Керичте арбий денъиз уссюни къурып башлагъанынен, Дженевиз къалесини ве османлы джамилерни йыкътырдылар. Арбий шеэрде янъы къанунлар кирсетильди ве къырымтатарларнынъ, эм де четэль адамларнынъ сайысы шеэрде азалып, аман-аман ёкъ дереджеге кельди. 1830 сенелеринден сонъ, Керич шеэринде кене къырымтатар мааллелери пейда олып башлады. Ерли мусульман эалиси ичюн джами заруриети ортагъа чыкъты. Бойледже, 1845 сенеси шеэр акимиети айыргъан сермиягъа Керичте Джума джами къурулды. Весикъаларгъа эсасланаракъ, къайд этмек керек ки, джами дёрткошели, къуббели ве эки минарели эди. Бинанынъ эр кошесинде декоратив кичик куллелер бинаны яраштыра эди. Экинджи Джиан дженки вакъытында джами бинасы буюк зарар корьди. 1944 сенеси къырымтатарлар сюргюн этильген сонъ, шу бинада кинотеатр, сонъра исе, китапхане ерлештирильген эди. 1990-ынджы сенелернинъ башында исе, ипрангъан джами бинасы мусульманларгъа къайтарылды. Къайд этмели ки, бинанынъ ог тарафы ве пенджерелернинъ асыл шекили бозулмайып сакъланды. Йыллар девамында реставрация ишлери алып барылды ве бугунь де бугунь джами бутюнлей гъайрыдан тикленильди. XIX асырда къурулгъан Джума джами Керич шеэрининъ эсас мусульман мабеди олып, девлет тарафындан тарихий-медений мирас объекти оларакъ танылды. 2018 сенеси Керичнинъ Джума джамиси янында 33 метрлик минаре къурулды. Джами бир кереден 300-ге якъын мусульманны сыгъдыраджакъ буюкликтедир. Алие Сеферша
Ошек хасталыгъы
Опубликовано:
Ислям дини ичтимаий мунасебетлерге, ахлякъий дегерлерге, инсан акъларынынъ къорчаланувына, ишанч, раатлыкъ ве муаббетлик муитини ёкъ эткен къавгъа, тартышув ве кускюнликлерге себеп олгъан арекетлерден узакъ турмагъа буюк эмиет бере. Шу себептен, ичтимаий мунасебетлерге зарар берген, темель акъларны бозгъан ве ахлякъий зайыфлыкъкъа себеп олгъан ошек, бефтан, ялан, мунафыкълыкъ, фесат, эксиклик араштырмакъ, асет киби сёз ве арекетлерни ясакъ этти. Шимди буларнынъ илькине – ошек хасталыгъына бир назар ташлайыкъ. Ошек – бир инсанны, о, олмагъанда, яманламакъ ве акъкъында бегенмейджеги сёзлер айтмакътыр. Бунъа динимизде «гъыйбет» де айталар. Инсаннынъ бедени, сою, ахлякъы, иши, урбасы, эви, вастасы киби шейлер ошекнинъ себеби ола биле. Козьлернинъ къыйышлыгъы, сачларынынъ тёкюльмеси, узун я да къыскъа бойлю, къара я да сары тенли олмасы киби сыфатлар акъкъында ашагъылап, лаф этильсе, ошек олур. Пейгъамберимиз сахабелеринден: «Ошек недир билесинъизми?», – деп сорагъан, сахабелер: «Аллах ве Ресули даа да яхшы биле», – джевабыны бергенлер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) де: «Къардашынъны бегенмегени бир сыфат иле анъманъдыр», – деп тариф эткен. Онъа: «Я къардашымда айткъан сыфат олса, не айтарсыз?», – деп, соралгъан сонъ, – «Эгер айткъанынъ къардашынъда олса, иште, о вакъыт ошек олур. Эгер олмаса, онъа бефтан айткъан олурсынъ», – деп буюргъан (Муслим). Бефтан – ифтира, олмагъан шейни айтмакътыр. Бу – ошектен даа ярамай бир арекеттир. Чюнки ошекте лаф этильген шейлер кишиде бар, бефтанда исе, ёкъ. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) ханымы Хазрет-и Айше анамыз анълаткъан: «Бир кунь Пейгъамберге: «Эй, Аллахнынъ Ресули! (Къыскъа бойлю олгъанына ишарет этип,) бойле бойле олгъан Сафие санъа етер», – дедим. Бундан сонъ, о манъа: «Айше! Ойле бир сёз сёйлединъ ки, эгер о сёз денизнинъ сувунен къарышса, эр алда оны бозар, дадыны ве къокъусыны къачырар эди», – деди. Бир кунь Пейгъамберге бир инсанны, арекетлерини такълит этип, анълаттым. Аллахнынъ Ресули: «Къаршылыгъында манъа дюньяны берселер биле, бир инсанны бегенмейджек бир шейнен такълит этип, косьтермеге кесен-кес севмем», – деп буюрды» (Эбу Давуд). Пейгъамберимиз (с.а.с.) бу сёзлеринен бизге ошекнинъ яман бир арекет олгъаныны бильдире. Юдже Аллах Къуранда бу аетнен ошекни кесен-кес оларакъ ясакъ этти: «Эй, иман эткенлер! Заннынъ чокъундан сакъынынъыз. Чюнки заннынъ бир къысымы гунахтыр. Бири-биринъизнинъ къусурларыны араштырманъыз. Бири-биринъизнинъ гъыйбетини (ошегини) япманъыз. Къайсы биринъиз олю къардашынъызнынъ этини ашамакъ истер? Иште, бундан эгрендинъиз! Аллахкъа къаршы кельмектен сакъынынъыз. Шубесиз, Аллах тёвбени къабул этиджи, пек мераметлидир» («Худжурат» суреси, 49/12 ает). Бу ает-и керимеде Юдже Аллах инсанлыкъ акъларыны бозгъан учь давраныштан сакъынылмасыны эмир эте. Булар «феналыкъны зан этмек», «инсанларнынъ гизли алларыны араштырмакъ» ве «ошек япмакътыр». Бу учь чизги инсан акъларыны бозгъан, джемиетнинъ раатлыкъ ве сагъламлыгъыны сарскъан арекетлердир. Эр учю де инсан ве топлум аятында тедавийси пек къыйын олгъан яраларны ачкъан хасталыкълардыр. Хусусан, ошек пек чиркин бир арекеттир. Бу чиркинликни Аллах ольген бир инсаннынъ этини ашамагъа бенъзете. Олю бир инсаннынъ этини ашамакъ не къадар чиркин олса, ошек де о къадар чиркин бир арекеттир. Бу бенъзетюв муминлерни ишбу арекеттен узакълаштырмакъ ве ошек гунахынынъ буюклигини ачыкъламакъ ичюндир. Сахабеден Суфьян бин Абдуллах (р.а.) анълаткъан: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Манъа сым-сыкъ сарыладжагъым бир амель акъкъында айт», – дедим. Пейгъамбер Эфендимиз: «Раббим Аллах де, сонъра дос-догъру ол!» – деп буюрды. Онъа: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Акъкъымда къоркъаджагъым шейлернинъ энъ телюкелиси недир?» – дедим. Тилини (элинен) тутты, сонъра: «Иште, будыр», – деп буюрды (Тирмизий). Ошек, сёз, язы ве фииль иле яни эль, къол, козь, къаш ишаретлеринен де япыла биле. Ошекчи ичиндеки яман тюшюнджесини ишаретлернен косьтерген ола. Ошек япкъан кишиге къаршы не япмакъ керек? Бир инсан онынъ акъкъында ошек япкъанларыны эшитсе, мен де олар акъкъында лаф этеджем демеге акъкъы ёкъ. Чюнки эгер бойле япса, озю де ошек япкъан инсанларнынъ алына тюшер, буюк гунах ишлер. Бир инсаннынъ янында ошек япылса, ич бир шей айтмайып, ошекни динълемек, динимизге коре, янълыштыр. Мумин къардашымызнынъ аркъасындан лаф этильмесине, ошек япылмасына рухсет бермемек керек. Бунынъ эки ёлу бар: Буны токътатмагъа тырышмакъ. Гъыйбет этмекнинъ харам ве буюк гунах олгъаныны айтмакъ. Бу – муминнинъ эйиликни эмир этип, яманлыкътан узакълаштырмакъ вазифесидир. Къураннынъ пек чокъ аетинде шу вазифе муминлерге юкленмекте. Аллаху Тааля: «Мумин эркек ве мумин къадынлар бири-бирилерининъ достудыр, эйиликни эмир этелер, яманлыкътан узакълаштыралар», – буюра («Тёвбе» суреси, 9/71 ает). Пейгъамберимиз (а.с.) исе: «Сизден ким бир яманлыкъ корьсе, оны элинен денъиштирсин, элинен денъиштирмеге кучю етмесе, оны тилинен денъиштирсин, тиль иле денъиштирмеге кучю етмесе, къальбинен (фикиринде онъа къаршы чыкъсын). Бу (сонъкиси) иманнынъ энъ зайыф олгъаныдыр», – буюргъан (Муслим). Корьгенимиз киби, мумин бу эмирлерге бойсунып, бир харам ишленмесине изин бермемек керек, маниа олмалы. 2) Ошек япылмасыны токътатып оламаса, ич олмадымы, ошекке ортакъ олмамалы, ошек сёзлерини динълемемели, ошек япылгъан ерни терк этмелидир. Ошек этмекнинъ джезасы недир? Ошек этмекнинъ ает ве хадислерде дюньяда корюледжек бир джезасы бильдирильмеген. Анджакъ, тёвбе этильмесе, я да афу соралмаса, ахиретте джезасыны чекер. Онынъ ичюн мумин ошек этмемели. Япкъан олса, тёвбе этмели, ошек япкъан кишиден афу ве эляллыкъ сорамалы. Акис алда, ахиретте «муфлис» (банкрот) вазиетине тюшеджек, савапларындан ошек эткен кимсеге бермек меджбур оладжакъ (Тирмизий). Табиин алимлеринден Хасан Басрий онынъ акъкъында ошек япкъан бирине бир табакъ арап хурмасы ёллагъан ве: «Эшиткениме коре, амеллеринъден бир микъдарыны манъа эдие эткенсинъ, мен де хурма ёллап, къаршылыкъ бердим, эдиемни къабул эт», – деген эди. Бунъа коре акъылыны къуллангъан, ает ве хадислерни тюшюнген, ахиретке иман эткен мусульман озюни гъыйбет белясындан къорчаламалы. Аллах джумлемизни эм дюньяда, эм де ахиретте зарар берген бу хасталыкътан къорчаласын! Иса Велиев
Фатиме бинт Хаттаб (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Фатиме бинт Хаттаб Хазрет-и Умернинъ (р.а) къыз къардашыдыр. О, акъайы Саид бин Зейднен берабер биринджи мусульманлардан олдылар. Агъасы Умерден (р.а.) эвель мусульман олып, онынъ иман этмесине де себепчи олгъан эди. Бир кунь Меккеде Эбу Джехиль бутюн сойлуларны топлап, бойле деген: – Эй, къурейшлилер! Мухаммед бизим танърыларымызны ашшалай. Яшларымыз онынъ артындан кете. Аталарымызнынъ янълыш олгъаныны айта. Бунъа не къадар даа даянаджакъмыз?! Ант этем, бу динден къуртулмакънынъ бир ёлу бар... Бу да Мухаммедни ольдюрмектир! Ким буны япса, озюмден онъа юз къырмызы девенен бинъ кумюш берерим! Бу сёзлерден сонъра этраф сессиз олды. Бу сессизликни Умер бин Хаттабнынъ сеси больди: «Мен буны япарым!» – деди о. Эр кес севингенинден онъа не ваде этеджегини шашмалады. Амма Умер, чокъ лаф этмейип, турып, эвине кетти. Къылычыны алып, Пейгъамберни ольдюрмек ичюн ёлгъа чыкъты. Ёлда Нуаймнен (р.а.) къаршылашты. Нуайм мусульман олгъан, амма буны кимсеге белли этмей эди. Умернинъ бетиндеки ифаде ниетини белли эте эди. Нуайм: – Къайда ёл тутасынъ, эй, Хаттабнынъ огълу? – дие, сорады. – Къурейшлилерни больген, динимизни ашшалагъан Мухаммедни ольдюрмеге кетем! Бу сёзлер Нуаймнынъ ичини якъты. Не япып олур ки, Умерни токътатмакъ ичюн?! Ве: – Ант олсун, Умер, сен озюнъни алдатасынъ! Оны ольдюрген сонъ, сой-сопу сени сагъ къалдыраджакъларыны тюшюнесинъми?! – деди. Умер: – Ёкъса, сен де Онъа инандынъмы? – деди. Нуайм деди: – Сен мени тюшюнме де, озь къардашынъа бакъ! – Не айтасынъ сен? – Къардашынъ Фатиме акъайы Саиднен берабер мусульман олдылар! Умернинъ бети денъишти. Ёлуны денъиштирип, къардашынынъ эвине кельди. Яваштан къапы янында турып динъледи. Ичериде Хаббаб бин Эрет оларгъа Къуран окъуй эди. Умер къапыны урып кирди: – Эшиткеним сёзлер не эди? Къардашы Фатиме: – Арамызда лаф эте эдик, иште, – деди. Умер: – Экинъизнинъ де мусульман олгъанынъызны эшиттим! Керчекми бу? Къардашыны бетине урды ве эништесини де яралады. Фатиме, эеджанланып: – Э, бу керчек! Биз Аллахкъа инанамыз! Сенден исе, ич къоркъумыз ёкъ! Не истесенъ яп! – деди. Омюринде биринджи кере агъасына бойле деди. Умер, къаршысында муляйым къардашы ерине джесюр бир арсланны корьди. Отурды, япкъанындан утанды. – Манъа не окъугъанынъызны косьтер! – деди. Фатиме (р.а.): – Онъа зарар береджегинден къоркъам! Умер йыртмайджагъына сёз берди. Фатиме: – Сен темиз дегильсинъ! Бу мукъаддес сёзлерге тек темиз олгъанлар тийип ола. Ювунмакъ керексинъ! – деди. Умер (р.а.) турып, бой абдестини алды. Саифени алып, окъумагъа башлады: «Мерхаметли ве багъышлагъан Аллахнынъ адынен! Та-ха. Биз Къуранны санъа сыкъынтыгъа тюшменъ ичюн дегиль де, тек Аллахтан къоркъкъанларгъа бир насиат ве ернен коклерни яраткъандан бир Китап оларакъ эндирдик. Рахман Аршкъа укюм бермекте. Коклерде ве ерде, ве экиси арасында олгъан эр шей Онынъдыр. Сен сёзюнъни истесенъ сакъла, истесенъ, ачыкътан айт, шубесиз, О, гизлини де, гизлисининъ гизлисини де биле! Аллахтан башкъа танъры ёкъ! Энъ гузель исимлер де Онынъдыр!» («Таха» суреси, 1-8 аетлер). Умер: – Бу сёзлер не къадар гузель ве юдже, – деди ве окъумагъа девам этти: «Мусанынъ икяесини эшиттинъми? О, бир атеш корьди ве аилесине: «Токътаныз! Мен бир атеш корьдим, онынъ парчасыны я сизге кетирерим, я да янында бир инсан корерим. Муса атешнинъ янына кельгенде: «Эй, Муса! Мен, шубесиз, сенинъ Раббинъим! Аягъындаки налынларны чыкъар. Чюнки сен мукъаддес бир ер олгъан Тува вадийсиндесинъ. Мен сени сайладым. Санъа вахий эткенлеримни динъле! Шубесиз ки, Мен Аллахым! Менден башкъа танъры ёкъ. Манъа ибадет эт! Мени анъмакъ ичюн намаз къыл!» («Таха» суреси, 9-14 аетлер). Умер: – Догъру! Бу сёзлерни эндиргенден башкъасы ибадет этильмеге ляйыкъ дегильдир! – деди. Хаббаб бин Эрет буны эшиткенинен, сакълангъаны перде аркъасындан чыкъып: – Эй, Умер! Ант олсун ки, Аллах пейгъамберимизнинъ дуасы себебинден сени сайлады. Тюневин Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бойле дегенини эшиттим: «Аллахым! Динимизни Эбу Джехиль я да Умер бин Хаттабнен кучьлендир». Бу сенинъ бахтынъ! Аллахкъа ве динге сарыл, эй, Умер! – деди. Умер Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) эвине келип, къапыны къакъты. Ичеридекилер Нуаймдан Умернинъ келеджегини биле эдилер. – Ким о? – деп сорадылар. Умер: – Меним, Умер бин Хаттаб. Кимсе къапыны ачмагъа джесарет этмей эди. Пейгъамберимиз (с.а.с): – Онъа къапыны ачынъыз. Аллах онынъ ичюн хайыр истесе, оны догъру ёлгъа къояр, – деди. Киргенинен Хамзанен (р.а.) Микъдад (р.а.) оны омузындан тутып, Пейгъамберимизге якъынлаштырдылар. Пейгъамберимиз (с.а.с.): – Оны сербест быракъынъыз! – буюрып, Умерге: – Сен не ичюн кельдинъ, эй, Умер? – деп сорады. Умер (р.а.): – Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Санъа теслим олмагъа кельдим! Мен шехадет этем ки, Аллахтан башкъа танъры ёкътыр ве Сен онынъ Пейгъамберисинъ! Текбир сеслери бутюн эвни толдурды. Сахабелер Умерни къучакълап, хайырламагъа башладылар. Аллах оларнынъ джумлесинден разы олсун! Эмине Асанова
Ярамай шейлерде аркъадашлыкъ олмаз!
Опубликовано:
Аркъадаш ичюн эр шей япылыр, деп достлукъны анълатамыз. Амма унутмайыкъ, эгер дост ичюн эр тюрлю федакярлыкъкъа разы олсакъ, о дост да бизлерге яманлыкъ истемейджек, бизлерни телюкеге атмайджакъ, якъынларымызнынъ эзиет чекмесине, агъламасына себеп олмайджакъ керчек дост олмакъ керек. Ве, энъ муими, – бизлерни джеэннемге алып бармайджакъ бир дост олмакъ керек. Амма бугунь аркъадашымызнынъ джаны бизге агъыртмасын деп, эп яманлыкъларгъа батамыз. Керчек аркъадашлыкъ эп эйиликке, эп яхшылыкъкъа алып бармакъ керек, кунюмизде исе, бу вазиет там терсине айланмагъа башлады. «Ич хатырымыз ёкъмы?», «бир керенен бир шей олмаз», – айтылып, яшларымыз сигаретке, ичкиге, зинагъа, къумаргъа аркъадашларынынъ ярдымынен башлайлар. «Бизни яры ёлда ташлайджакъсынъмы?», «Сен даа акъай олмагъансынъ!», «Бизлерни саттынъ!» киби чокъ яман лафларнен яшларны чалышкъанлары ишлерден чыкъартып, аписханеге ёллайлар. Дюнья ве ахирет аркъадашлыгъы эп догъруларнен япылмасы керек. Юдже Раббимизнинъ де бизлерге тевсиеси бу ёндедир: «Эй, иман эткенлер! Аллахкъа къаршы сайгъылы олунъыз ве садыкъларнен берабер олунъыз!» («Тевбе» суреси, 9/119 ает). Садыкъ – догъруны айткъан ве озю догъру олгъан кимсе демектир. Севгили Пейгъамберимизнинъ бир хадисини сизлернен пайлашмакъ истейим. Абдуллах бин Месуд, радияллаху анх, бойле деген: «Ресулюллах, салляллаху алейхи ве селлемге бир адам кельди ве: «Эй, Аллахнынъ Ресули, бир джемаатны севген, факъат оларнынъ ишлеген амеллерини ишлемеген бир инсан акъкъында не буюрырсынъыз?» – деп сорады. Пейгъамбер де: «Инсан севгени иле берабердир» джевабыны берди («Риязу’с-салихин», 371). Кимнен берабер оладжагъымызгъа озюмиз къарар береджекмиз. Аллахнынъ ве Ресулининъ разы олгъаны инсанларнен достлукъ япып, догъруларнен, гузель ахлякълылар иле олып, къуванч ичинде оладжакъмызмы, ёкъса, янълыш ёлларгъа тюшип, дюнья ве ахиретимизни сыкъынтыгъа огъратаджакъмызмы? Эр кес ёлуны, достуны озю сайлай. Ах, эгер ойле олса эди, бойле олса эди, деген лафлар эм динге уймай, эм де янълыштыр. Бойле масалларны анълаткъанлар, къартларымызнынъ шу сёзюни унутмасынлар: Эр кес азбарынынъ алдыны темизлесе, мухтаргъа керек къалмаз! Бир де, шейтанларгъа ярдым этип, эр тюрлю гунахкъа чагъыргъан достлар бар я, оларнынъ аркъасына тюшкенлер де ярын «Ах, эгер де…», – деп айтаджакъ, амма файдасы олмайджакъ. Къуран-ы Керимде кечкен бир аетте Юдже Раббимиз бойле буюра: «О кунь залым олгъан кимсе эллерини тишлейджек. – «Ах, эгер мен де пейгъамберлернен берабер бир ёл тутса эдим. Эйвахлар олсун манъа! Эгер фелянгъа дост олмаса эдим. Манъа Къуран кельген экен, шубнсиз, мени ондан о саптырды. Шейтан инсанны япа-ялынъыз, ярдымджысыз къалдыра», – дейджек» («Фуркъан» суреси, 25/27-29 аетлер). Аман, Раббим! Бизни бойле олгъанлардан эйлеме. Аман, Раббим! Яшларымызны, балаларымызны, несилимизни бу вазиеттен узакъ эйле. Аркъадашнынъ насыл бир инсан олгъаны насыл яшагъанындан, насыл бир рухта олгъанындан беллидир. «Манъа аркъадашынъ ким олгъаныны сёйле, сен озюнъ ким олгъанынъны айтайым» сёзю бошуна айтылмагъан. Севгили Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) там бу нокътада бир хадисини берабер хатырлайыкъ. Эбу Хурейре, радияллаху анхтан ривает этильгенине коре, Пейгъамбер, салляллаху алейхи ве селлем, бойле буюргъан: «Инсан достунынъ яшайыш тарзындан тесирлене. Бойле экен, эр биринъиз дост оладжагъы кишиге дикъкъат этсин!» («Риязу’с-салихин», 368). Баласынынъ не алда олгъаныны огренмеге истеген ана-бабалар, лютфен, балаларынызнынъ аркъадашларына бакъыныз! Кимнен отурып туралар? Бакъынъыз, алемлерге рахмет олып ёлланылгъан Севгили Пейгъамберимизнинъ хадис-и шерифи бизлерге не къадар гузель бир тевсие бере: «Яхшы ве яман аркъадашнынъ алы гузель къокъу саткъаннен корюк чеккеннинъ алларына ошай. Миск саткъан кимсе я санъа гузель къокъусындан бираз сюрер, я да сен сатып алырсынъ, яхут да (ич олмадымы, онен берабер олгъанынъ вакъыт ичинде) гузель къокъу къокълагъан олурсынъ. Корюк чеккен кимсе исе, я урбанъны якъар, я да (энъ азындан) корюкнинъ сасыгъындан раатсыз олурсынъ» («Риязу’с-салихин», 364). Эм озюни якъкъан, эм де бизлерни якъмагъа тырышкъан достлардан Аллаху Тааля бизлерни муафаза этсин. Джеэннем ёлунда аркъадашлыкъ олмаз. Олмамакъ керек. Ич бир гунахкъа аркъадашымызнынъ хатыры ичюн кирмемек керекмиз. Севгенлеримизни аркъадашларымыздан себеп къасеветке, аджыгъа атмамакъ керекмиз. Бизим ичюн энъ севгили олмасы керек Раббимизнинъ истеклерини аркъадаш хатырына терк этмемек керекмиз, ясакъларына аркъадаш хатырына кирмемек керекмиз. Джеэннемге кеткенде, танымайджагъымыз инсанларгъа шимдиден итибар этмейик, дженнет аркъадашлыгъы къурмакъ ичюн тырышайыкъ. Ёкъса, башта озюмиз озюмизни къабаатлайджакъмыз. Энъ сонъунда да, эпимиз бири-биримизни къабаатлайджакъмыз. «Кешке…» дейджекмиз, – «Кешке онен аркъадашлыкъ къурмагъайдым...», «Кешке бу ёлгъа кирмегейдим…», «Кешке джеэннем ёлджусы олмагъайдым...», «Кешке…», «Кешке…», «Кешке…». Сонъу олмагъан бир ёлдыр бу. Кешкелернинъ сонъу кельмез. Дюньяда бельки кешкелеримизге бир чаре тапа билирмиз. Амма олюмнен къаршылашып, Ахирет юртуна кеткенимизде, кешкелернинъ чареси олмайджакъ. Айса, келинъиз, дюньяда чаре тапайыкъ. Янълыш аркъадашлыкъларымызны терк этейик. Энъ гузель достлукълар къурайыкъ. Барларда, дискотекаларда, къумар масаларында дегиль, Аллахнынъ исими анъылгъаны, Эфендимизге салят ве селямлар кетирильгени дуалар, субетлер масаларында, джамилерде намазларда корюшейик. Акъылымызны алгъан, бизни уюштыргъан алкоголь, уюштырыджы мадделер ерине муаббетнен раатлайыкъ. Зина ёлунда берабер олмакънынъ ерине энъ гузель аиле яшайышыны къурмакъ ичюн эвлиликке адым атайыкъ. Джеэннем ёлджусы олмакънынъ ерине дженнет ёлджусы олайыкъ. Раббим бизни севсин. Раббим Озю севген кимселернен достлукъ къурмакъны бизге насип этсин. Амин! Раим Гъафаров
Муминнинъ аджайып алы
Опубликовано:
Бугунь биз буюк имтиангъа расткельдик! Бутюн дюнья мутхиш хасталыкънынъ эсиринде. Эльбетте, инсаниет бойле бир агъырлыкъларгъа расткельгенде, тюшюнджеге дала, бу не себептен башымызгъа кельген экен? Не ичюн бойле ола? Амма, биз, мусульманлар оларакъ, эр кунь тефеккюр этмек керекмиз, бутюн вакъиаларнынъ тек Аллахнынъ изининен олгъаныны эр даим акъылымызда тутмалымыз. Раббимиз шифасыз ич бир хасталыкъны яратмагъан, кучюмиз етмеген агъырлыкъны боюнымызгъа юклемеген, чезимсиз меселе бермеген! Онынъ ичюн эмин олмалымыз ки, бу да кечер. Лякин мусульман эр алны файданен кечирмек керек! Пейгъамберимиз (с.а.с.) бир хадис-и шерифинде бойле деген: «Мусульманнынъ башына не кельсе де, олсун ёргъунлыкъ, хасталыкъ, гъам-къасевет, мусибет, къаарь, атта тикеннинъ санчымасы биле, Аллах онынъ ичюн илле де (бир де бир) гунахыны багъышлар» (Бухарий, Муслим). Бу дюнья – имтиан дюньясыдыр, имтиан исе, фаркълы ола биле. Раббимиз базыларны байлыкънен, базыларны фукъареликнен, базыларны етимликнен, базыларны истидатнен, базыларны хасталыкънен, дигерлерни исе, гъам-къасеветнен имтиан эте… Бу сыраны даа узакъ девам этмек мумкюн. Ойле олса, биз не япмалымыз? Биз, сабыр этип, метанет, азимкярлыкъ косьтермелимиз ве эр даим Аллахкъа мураджаат этмелимиз: «Ант олсун ки, сизни бираз къоркъу ве ачлыкъ; маллардан, джанлардан ве эрзакъларынъызны азалтмакънен (фукъареликнен) имтиан этермиз. Сабыр эткенлерни мужделе! Олар, башларына бир мусибет кельгени вакъыт: «Биз Аллахкъа аитмиз (Аллахнынъ къулларымыз) ве сонъунда Онъа къайтаджакъмыз», – дейлер. Иште, Рабблеринден багъышламалар ве рахмет эп оларгъадыр. Ве, иште, догъру ёлны тапкъанлар да, олардыр» («Бакъара» суреси, 2/155-157 ает). Демек, эгер къыйынлыкълар ве сынавлар даима олып тураджакъ олса, биз олардан къачмагъа, сакъланмагъа дегиль де, оларны чезмеге тырышмакъ керекмиз. Ислям дини бизге хайыргъа алып баргъан ёлны косьтере, даяныкълы олмамызны огрете. Эр бир агъырлыкъ гунахлардан арындыра ве мусульманнынъ севиесини котере. Бойле бакъыш бизни бутюн агъырлыкълардан къорчалар. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бу меселеде де бизге яхшы мотивация берди: «Аллах кимге хайыр истесе, оны хасталыкълардан бир де бири токъуныр» (Бухарий). Башкъа хадисинде де бойле деген: «Аллахнынъ къулу ер юзюнде гунахсыз адымламагъандже, агъырлыкълар ве мусибетлер онъа кельмеге токътамаз» (Ибн Мадже). Пейгъамберимиз бир хадис-и шерифинде бойле деген: «Муминнинъ алы не къадар аджайыптыр! Шубесиз ки, эр вазиет онынъ ичюн хайырлыдыр, ве бу муминден гъайры ич кимсеге берильмеген. Эгер оны бир шей къувандырса, Аллахкъа шукюр эте, ве бу онынъ ичюн хайырлы ола. Эгер онъа бир мусибет кельсе, о, сабыр эте, ве бу да онынъ ичюн хайырлы ола» (Муслим). Лякин, «ойле олса, барып озюмге бир беля тапайым», – деп, озюмизни телюкеге айтмайыкъ, чюнки Аллах Къураны Керимде бойле дей: «Озь эллеринъизнен озьлеринъизни телюкеге атманъыз» («Бакъара» суреси, 2/195 ает). Мусульман хасталыкълардан, хайырсызлыкълардан, яманлыкълардан узакъ турмалы, амма, башына кельгенде, къавий турып, сабырнен ве азимкярлыкънен янашмалы! Таир Ибрагимов
«Веба олгъан ерге кирменъиз!»
Опубликовано:
Бугунь де бугунь бутюн дюнья коронавирус хасталыгъынен курешмекте. Курешнинъ баш силясы исе, эвде отурмакъ ве озюне, якъынларынъа мукъайт олмакътыр. Чюнки, бойледже, хасталыкъкъа огърамакъ ихтималы азлаша. Пейгъамберимиз (с.а.с.) заманында да бутюн дюнья инсанларыны буюк хавфкъа огъраткъан веба (чума) хасталыгъы базы ерлерде чыкъып тура эди. Пейгъамбер Эфендимиз веба олгъан ерге кирмемек ве о ерлерден къачмамакъ тевсиелерини берген эди. Яни бугунь актуаль олгъан карантин режими, атта, 14 асыр эвельси Пейгъамберимиз (с.а.с.) тарафындан тевсие этильди. Мухаммед Зеркъаний хазретлери «Мевахиб-и ледуннийе» шерхинде бойле буюра: «Хадис-и шерифте тедавий олунъыз деп буюрылды. Бу хадис-и шерифке коре, олюмге я да бир фарзны терк этмеге себеп оладжакъ хасталыкъларнынъ, ве къальп хасталыкъларынынъ тедавийлеви фарздыр. Башкъа хасталыкъларнынъ тедавийси суннеттир». «Татарханийе»де де денъиле ки: «Башкъа чаре олмагъанда, олюмден къуртулмакъ ичюн амелият олмакъ джаиздир». Хасталыкънынъ себеплеринден къачынмакъ – тевеккюльге маниа дегильдир. Халифе Хазрет-и Умер Шамгъа кете экен. Шамда таун, яни веба хасталыгъы олгъаны акъкъында хабер этиле. Янында булунгъанларнынъ базылары: – Шамгъа кирмесекми? – дей. Бир къысмы да: – Аллаху Таалянынъ къадеринден къачмайыкъ, – деп айткъанлар. Халифе Хазрет-и Умер де: – Аллаху Таалянынъ къадеринден кене Онынъ къадерине къачайыкъ, шеэрге кирмейик. Биринъизнинъ бир чайыры иле, бир чыплакъ къаялыгъы олса, сюрюсини къайсына ёлласа, Аллаху Таалянынъ такъдири иле ёллагъан олур, – буюра. Абдуррахман бин Авф хазретлерини чагъырып: – Сен не дерсинъ? – деп буюра. О да: – Ресулюллахтан (алейхи’с-селям) эшиттим: «Веба олгъан ерге кирменъиз ве веба олгъан бир ерден башкъа ерлерге кетменъиз, андан къачманъыз!», – деп буюргъан эди, – дей. (Бухарий, Муслим, Табераний). Хазрет-и Умер де: – Эльхамду лиллях, бизим сёзюмиз хадис-и шерифке уйгъун олды, – деп, Шамгъа кирмейлер... Веба булунгъан ерден тышары чыкъмакънынъ ясакъ этильмесининъ себеби, – сагълам олгъанлар чыкъкъандан сонъ, хасталаргъа бакъаджакъ кимсе къалмаз, эляк олурлар. Вебалы ерде, микроплы ава, веба бациллалары эр кеснинъ ичине ерлешкенден сонъ, къачкъанлар хасталыкътан къуртуламаз ве оны башкъа ерлерге алып кеткен олурлар. Хадис-и шерифте буюрылды ки: «Веба хасталыгъы булунгъан ерден къачмакъ – дженкте кяфир къаршысындан къачмакъ киби, буюк гунахтыр» (Табераний). Мухйиддин-и Арабий Хазретлери «Футухату’ль-меккийе» адлы китабында: «Белялардан, телюкелерден кучюнъиз еткени къадар сакъынынъыз. Чюнки такъат етмеген, даяныламагъан шейлерден узакълашмакъ – Пейгъамберлернинъ адетидир», – буюргъан. Эджели кельген хастанынъ олюмине маниа олунамаз. Анджакъ, олюм хастасынынъ истигъфар окъумасы хасталыкънынъ сыкъынтыларыны алып ташлайджагъы умют этильмектедир. Асан Усеин
Аллахнынъ 99 ады
Опубликовано:
Эль-Феттах – Ачкъан Юдже Аллах къулларындан динлеринде ве дюнья аятында сакълы олгъан шейлерни ача. Оны танымакъ ве Онъа севгилерини арттырмакъ ичюн юреклерни ача. Амеллерни къолайлаштыра ве бутюн меселелерни чезе. Сакълы олгъан шейлерни ортагъа чыкъара. Хайыр ве эйилик къапуларыны ача. «Эгер о ернинъ сакинлери иман этип, Аллахтан къоркъса эдилер, Биз олар ичюн кок ве ернинъ берекетини ачар (берер) эдик, амма олар (ёллагъанымыз Пейгъамберни) яланладылар, (бунъа коре) Биз оларны, япкъан гунахлары себебинден, джезаландырдыкъ» («Араф» суреси, 7/96 ает). Аллах агъырлыкълар ве мусибетлер ёллап, инсанларны сынай, амма ич бир вакъыт кучю етеджек шейден арткъач бермей. Эгер бир агъырлыкъ кельсе, ондан сонъ енгиллик де келе. Аллах эр даим инсан ичюн енгиллик ве берекет къапыларыны ача. Амма, эгер инсан берильген чарелерни къулланмаса, Раббимиз джеза къапыларыны ача. Ич кимсе де ич бир шейни Ондан сакълап оламаз. Ает-и керимеде бойле кече: «Устьлерине шиддетли азап къапыларыны ачып, олар умютсиз тюшкенлерине къадар (гунахларына девам эттилер)» («Муминун» суреси, 23/77 ает); «Айт: «Раббимиз бизлерни топлайджакъ ве арамызда олгъан меселени акъкъынен чезеджек, О, сакълы олгъан шейни ортагъа чыкъара ве эр шейни биле» («Себе» суреси, 34/26 ает). Онынъ ичюн Раббимиз япкъанларымызны ортагъа чыкъарып, джеза бермесинден эвель акъылымызны къулланайыкъ ве Аллахкъа эр даим ялварайыкъ ки, къаршымызда ниметлерини ачсын ве ич бир вакъыт рахмет къапыларыны къапатмасын. Чюнки, О ачкъан шейни ич кимсе къапатып оламаз, О къапаткъан шейни ич бир кимсе де ачып оламаз. «Аллах инсанлар ичюн рахметинден нени ачса (берген олса), оны кимсе токътатып оламаз, ве нени токътатса (къапатса), ондан сонъ оны кимсе берип оламаз. Ве, О, Азиздир, Хакимдир» («Фатыр» суреси, 35/2 ает). Эль-Адль – Адалетли Раббимизнинъ «Эль-Адль» ады «адалетли олмакъ», «тенъ олмакъ», «мусавий олмакъ» маналарыны ташыгъан «аделе» фиилинен мейдангъа келе. «Адль» сёзю арап тилинде бойле маналарны ташый: «адалет», «тенълик», «мусавийлик», «намускярлыкъ», «догърулыкъ», «адлие». Раббимиз Озю сонъсуз адалет Саибидир, эр кеске къазангъаныны бере, къулларына да адалетни эмир эте. Озю ич бир вакъыт адалетсизликни япмаз, къулларына да адалетсизликни ясакъ эте. Онынъ япкъан эр шейи бир низам-интизамгъа эсаслана, къарарлары, япкъаны, айткъаны адалетнен толудыр! «Раббинънинъ сёзю догърулыкъ ве адалет тарафындан тамамлангъан ве Онынъ сёзлерини денъиштире биледжек ич бир шей ёкътыр. О, эшите ве биле!» («Энам» суреси, 6/115 ает). Пейгъамберимиз (с.а.с.) бильдирген къудсий хадисте Аллах бойле дей: «Эй, меним къулларым! Мен Озюме адалетсизликни ясакъ эттим, сизге де ясакъ эттим. Бири-биринъизге нисбетен адалетсиз олманъыз!» (Муслим). Адалетке эр вакъыт риает этмек керек, озюмизге я да якъынларымызгъа къаршы олса биле, эп бир адалет устюн турмакъ керек. «Эй, иман эткенлер! Озюнъизге, ана-бабанъызгъа, къардашларынъызгъа къаршы келеджек олса биле, Аллахнынъ (ер юзюнде) адалет узеринде шаатлары олунъыз, (олар) зенгин я да фукъаре олсалар да, Аллах олардан даа устюндир, адалетни бозгъан нефиске уйманъыз. Ве эгер букюльсенъиз я да догърулыкътан къайтсанъыз, (билинъиз) шубесиз ки, Аллах япкъанларынъыздан хабердардыр» («Ниса» суреси, 4/135 ает). Эс-Семи – Эшиткен Аллах сесли ве сакин, ачыкъ ве сакълы эр шейни эшите. «Онъа бенъзеген ич бир шей ёкътыр. Ве, О, Эшиткен, Корьгендир» («Шура» суреси, 42/11 ает). Раббимиз бутюн дюньяда ве, асылында, бутюн алемде олгъан эр шейни эшите. Алем ичинде миллиардларджа махлюкълар бир кереден Аллахкъа мураджаат этселер, айры-айры дегиль де, эписини бир кереден эшите. Тек буюк олгъан махлюкъларны дегиль де, атта, молекулалар, атомлар, я да ондан да уфагъынынъ къыбырдагъаныны биле эшите. Къуран-ы Керимде бу акъта чокъ айтыла, мисаль оларакъ, «Энбия» суресининъ 4 аетинде: «(Мухаммед) деди: «Раббим, ерде ве кокте (айтылгъан) эр сёзни биле. О, (эр шейни) Эшиткен, (эр шейни) Бильгендир» («Энбия» суреси, 21/4 ает). Раббининъ бу сыфатыны бильген къул озь айткъанларына пек дикъкъат этер! Куфюр сёзлерни айтмаз, гъыйбет ве ошекнен огърашмаз. Таир Ибрагимов
Фитир
Опубликовано:
КъМДИ Фетва Кенъешининъ къарарынен 2020 сенеси фитир садакъасынынъ микъдары 250 рубле оларакъ бельгиленди. Фитир садакъасы – алы-такъаты еринде олгъан мусульман эркек ве къадынгъа ваджиптир. Бу ибадет бизлерге хиджретнинъ экинджи йылында эмир этильди. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) Рамазаннынъ сонъки куньлеринде хутбе этип, бойле буюрды: «Сербест я да къул олгъан, буюк ве кичик эр кес ичюн богъдай, хурма я да арпадан бир са беринъиз» (Ахмед б. Ханбель, «Муснед», 5/432). Ханефий мезхебине коре, нисап микъдары, яни 80,18 гр. алтынгъа саип олгъан кимсе бай сайыла ве фитир садакъасыны мытлакъа бермелидир. Аписте отургъан кимсе, бай олса, векили вастасынен фитир садакъасыны бере. Зекяттан фаркълы оларакъ, фитир садакъасы малнынъ белли бир пайы оларакъ дегиль де, киши башына эсап этиле. Халкъымыз арасында фитирге «баш-козь садакъасы» деп айтыла, чюнки фитир – «яратылыш» демектир. Бу себептен мусульман бу садакъаны Аллаху Тааля оны ве якъынларыны яраткъаны ичюн, бир шукюр ифадеси оларакъ бере. Къоранта реиси кичкене балалары ичюн де фитир одемели. Фитир садакъасынынъ вакъыты – Рамазан айынынъ биринджи куню кунь догъувындан башлай ве байрам намазына къадар девам эте. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) бойле буюрды: «Оларны (фукъарелерни) бу (байрам) куню тиленджиликтен къуртарынъызЫ». Фитир садакъасы якъын акъраба арасы – ана-бабагъа, къартана-къартбабагъа, балаларгъа ве торунларгъа берильмей. Айрыджа, апай-акъай арасында берильмей ве оны мусульман олмагъан кимселерге де бермеге олмай. Бу садакъанынъ микъдары бир адамны бир куньде орта севиеде ашатаджакъ къадардыр. Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.с.) вакъытында фитир садакъасы богъдай, арпа, хурма ве къуру юзюмден бериле эди. Иште, бу ашайт мадделери о вакъытта инсанлар тарафындан энъ чокъ къулланыла эди. Богъдайдан ярым са, къалгъан ашайт мадделеринден бир са бериле эди. Бир са деген колем ольчюси, къарарнен 3 кило агъырлыгъына тенъ келе. Ханефий мезхебине коре, фитир садакъасыны акъчанен бермеге мумкюндир. Чюнки фукъарелерге берильген ашайт мадделеринден макъсат – оларнынъ байрам кунюнде ихтияджыны къаршыламакътыр. Бир адамнынъ бир куньде саба-акъшам ашап тоймасы ичюн керек масрафкъа ве хадисте кечкен ашайт мадделерининъ кунюмиздеки фиятларына бакъылгъаны вакъыт, фитир садакъасынынъ энъ аз микъдары 250 рублеге уйгъундыр. Бу фият эм фитир садакъасы, эм де фидье, яни ораза туталмагъан кимселернинъ эр тутамагъан куню ичюн бир фукъареге береджеклери микъдар оларакъ кечерлидир. 2020 сенеси Ораза байрамы майыс 24-25-26 куньлери къайд этиледжек. Ораза байрамы намазынынъ вакъыты исе, Къырым Муфтияты тарафындан майыснынъ 24-де саба саат 06:00 оларакъ къарарлаштырылды.
Валиде Шериф джамиси
Опубликовано:
1882 сенеси штаттан тыш генч аскерлерден ибарет пияде эскадронда хызмет эткен къырымтатар йигитлеринден Къырым тюфек ротасы мейдангъа кетирильди. 1893 сенесине къадар шу тюфек ротасы Къырым дивизионы эркянына кире эди. 1906 сенесинде исе, мезкюр дивизион эсасында Къырым атлы драгун полкы тешкиль этильди. Чар укюмети къырымтатарларгъа айры ишанч ве итибарыны косьтермек ниетинен, падишах II Николай 1909 сенеси шу полкнынъ къоманданы оларакъ императориче Александра Фёдоровнаны тайин этти, ве, бойледже, полк онынъ адыны ташып башлады. Айны йылнынъ ноябрь айында II Николай шахсен озюни де шу полкнынъ эркян джедвелине кирсетти. Тамам о девирде Таврия губерниясынынъ къуруджылыкъ болюгинде Къырымнынъ ильк арбий джамисининъ лейхасы тасдыкълангъан эди. Къырым драгун полкынынъ мусульман аскерлери ичюн къурулып башлагъан джами 10 ай ичинде тамамланды. Джами къуруджылыгъына чар аилеси пара айырды. Эм падишах II Николай, эм де омюр аркъадашы Александра Фёдоровна шахсий сермияларындан керек олгъан микъдарны айырдылар, эм де джамиге бир къач паалы килим бахшыш эттилер. Акъмесджитте ерлешкен Къырым драгун полкынынъ джамиси «Валиде Шериф» оларакъ адландырылды. Онынъ ресмий ачылышы 1909 сенеси октябрь айынынъ сонъунда олып кечти. Эски ресимлерден коре билемиз ки, джами буюк ве темелли бир бина оларакъ къурулды. Онынъ бир минареси бар эди. Бу джами Къырымнынъ къуббели джамилеринден бири эди. Лякин омюри узун олмады. 1930 сенеси, совет укюмети вакъытытнда джами къапатылды, бир муддет сонъра да ёкъ этильди. Джами земаневий Акъмесджитнинъ Крейзер ве Калинин сокъакъларынынъ кесишмесинде ерлеше эди. Алие Сеферша
Продуктивный Рамазан
Опубликовано:
Вот и наступил благословенный месяц Рамазан. Для мусульман – это период очищения, не только физического, но и духовного. Это месяц перезагрузки и переосмысления жизненных ценностей. По милости Всевышнего, это время дано для того, чтобы человек смог отдохнуть от некоторых мирских хлопот и погрузиться в атмосферу духовности. Как же не упустить данную возможность и провести этот месяц с максимальной пользой для своего имана, тела и окружения? Мы предлагаем вам несколько советов продуктивного Рамазана! В этот прекрасный месяц следует держать Ораза. Ораза – это третий столп Ислама, и именно в это время пост является фарзом. Ораза был предписан нам Всевышним Аллахом, об этом говорится в суре «Бакара». Согласно хадисам, постящиеся войдут в Рай через ворота Реян (ворота для постящихся). Первые три дня поста очень важны, они являются самыми сложными, так как организм привыкает к новому режиму. По истечении трёх дней, организм привыкает и станет значительно легче. Обратите внимание на сухуры – в них кроется большая польза. Будьте более внимательными к намазу. Наполните свой день не только пятикратным намазом, но и добавьте дополнительные поклонения. Ведь в этот месяц появляется много свободного времени, так как не нужно тратить время на приготовление и употребление пищи, в частности, обеда. Также во время Рамазана совершается дополнительный намаз Теравих, по возможности лучше совершать его в мечети с джемаатом. Исключением являются карантинные мероприятия, когда лучше совершать поклонения дома. Всем известно, что именно в месяц Рамазан стал ниспосылаться Коран. А также в этот месяц Пророк Мухаммед (с.а.с.) каждый год совместно с ангелом Джебраилем читали друг-другу Коран, это стало обычаем и во всём мусульманском мире, и называется этот обычай – мукабеле. Поэтому очень важно наполнить Священный месяц чтением Корана. В Коране 30 джузов, в джузе – 20 страниц. Читая в день 20 страниц, за месяц можно прочитать хатм. Если возникают сложности, то можно читать по 5 страниц после каждого намаза, тем самым чтение Корана будет даваться еще легче. Но если вы ещё не научились читать Книгу Аллаха, то Рамазан самое время научиться этому. Напомним, Духовное управление мусульман Крыма проводит онлайн курсы по чтению Корана и изучению арабского языка. Также пусть каждый день будет наполнен добрыми поступками и словами. Постарайтесь избегать пустых разговоров и сплетен, вместо этого посвятите время чтению полезных книг. Надеемся, что эти пункты мы все с вами сможем воплотить в жизнь в лучшем виде и тем самым заработаем довольство Всевышнего. Не забывайте, что каждый день Рамазана неповторим, поэтому постарайтесь провести его с пользой, чтобы в дальнейшем не жалеть об упущенных возможностях! Айше Дуран