Исламские науки
Учь айлар ве Регъаип геджеси
Опубликовано:
21.02.20 – УЧЬ АЙЛАР ВЕ РЕГЪАИП ГЕДЖЕСИ وَسَارِعُوا إِلٰى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ وَ قَالَ رَسُولُ اللهِ (ص.): اَللّٰهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي رَجَبَ وَشَعْبَانَ وَبَلِّغْنَا رَمَضَانَ [Ве сариу иля магъфиратим мир Раббикум ве дженнетин ардуха’с-семавату вель-эрду уиддет лиль-муттекъин. Ве къале Расулюллахи (с.а.с.): «Аллахумме барик лена фи Раджебе ве Шабан ве беллигъна Рамазан]. Мухтерем мусульманлар! Эр шейни ёкътан бар эткен Юдже Аллах махлюкъатны фаркълы яратты, базы шейлерни дигерлерден устюн этти. Раббимиз, яратылгъанлар ичинде инсанны, мекянлар ичинде исе Кябени энъ фазилетли эткени киби, фаркълы вакъытлар ичинде Учь айлар дегенимиз Реджеп, Шабан ве Рамазан айларыны ве ичинде олгъан мубарек кунь ве геджелерни дигер айлардан, кунь ве геджелерден даа берекетли ве фазилетли эткен. Иште, бу маневият толу мевсимге якъынлаштыкъ. Бу йыл Учь айлар февраль 25-те, салы куню башлана. Риваетке коре, Пейгамбер Эфендимиз (с.а.с.) бу заман тилиминде: «Аллахым! Реджеп ве Шабан айыны бизге берекетли эйле, ве бизни Рамазан айына къавуштыр», – деп, дуа эте эди (Ахмед, «Муснед», 2346). Бу дуадан анълаймыз ки, биз Рамазангъа догъру кетемиз. Устюмизге тюшкен – бу мубарек мевсимнинъ акъкъыны эйи бир шекильде эда этмеге тырышмакъ, эр кунюни ве саатыны файдамызгъа шаатлыкъ япаджакъ салих амеллернен толдурмакътыр. Азиз муминлер! Учь айларнынъ ильки – Реджеп айы – Къуранда анъылгъан харам айлардандыр. Урьмет этильген айлар манасына кельген харам айлар, ичинде ишленген саваплар да, гунахлар да къат-къат язылыр. Келеджек афта, февраль 27 джума акъшамыны февраль 28 джумагъа багълагъан гедже Реджеп айынынъ ильк джуума геджеси олгъан Регъаиб къандилидир. Регъаип – чокъча арзу этильген, истенильген, рагъбет этильген шейлер демектир. Мусульманлар Учь айларнынъ башында Регъаип геджеси себебинен ёнелишлери, мейиллери, меракълары, севгилери, рагъбетлери кимге, неге ве не ичюн олгъаныны бир кере даа козьден кечирмек, озюни эсапкъа чекмек ичюн бир фырсат къазана. Илериде, Реджеп айынынъ сонъ куньлеринде Мирадж геджеси, даа сонъра, Шабан айынынъ ортасында, Бераат геджеси, ве, ниает, Рамазан айы ве Къадир геджеси келеджек. Сайгъылы джемаат! Раббимиз «Ал-и Имран» суреси, 133-юнджи аетинде бойле буюра: «Раббинъизнинъ магъфиретине ве такъва саиплери ичюн азырлангъан кенъишлиги коклер ве ерлер къадар олгъан дженнетине ашыкъынъыз!» Раббимиз бу аетте бизге багъышланмагъа, даа догърусы, багъышланув себеплерине ве дженнетке ириштиреджек гузель амеллерге сарылмамызны эмир эте. Бу мубарек айларны фырсат билип, Къуран-ы Керимни окъумагъа, зикиримизни, файдалы окъувларымызны, садакъаларымызны, нафиле оразаларымызны чокълаштырмагъа тырышайыкъ! Азиз мусульманлар! Биз алемлерге рахмет оларакъ ёлланылгъан пейгъамберимизге акъкъынен таби олсакъ, Учь айларгъа ве Рамазан-ы шерифке гузель бир шекильде азырлангъан олурмыз. Буларны япкъанда, макъсадымыз бу айларда къазанаджагъымыз гузелликлерни аятымызнынъ бир стандарты алына кетирмек олмакъ керек. Бойле олгъанда, Аллахнынъ лютуфы ве ихсанынен багъышлавына ириширмиз, дженнетке намзет олурмыз. Аллах бизни Алаха якълашма фырсатларыны къачырмайып, шу берекетли мевсимден файдалангъанлардан эйлесин! [embed]https://www.youtube.com/watch?v=a0xQnvmYvn0&pbjreload=10[/embed]
Федакярлыкъ
Опубликовано:
14.02.2020 – ФЕДАКЯРЛЫКЪ لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ [Лен теналю’ль-бирра хатта тунфикъу мимма тухиббун]. Бакара 154-156; Урьметли мусульманлар! Эр бир мусульман Раббимиз тарафындан берильген ниметлернинъ бир къысымыны Онынъ ёлунда масраф этильмеси иле юкюмлидир. Аллахнынъ ве джемиетнинъ огюнде вазифелеримизни ерине кетирмек ичюн гонъулюмизнинъ, вакъытымызнынъ ве малымызнынъ бир къысымыны айырмалы. Аллах берген ниметлер, инсангъа пек татлы келе. Бу ниметлерни Аллах ёлунда къулланмагъа гъайрет этмели. Раббимиз «Ал-и Имран» суресининъ 92-нджи аетинде бойле буюра: «Севген шейлеринъизден масраф этмегендже, асла эйиликке иришалмазсынъыз». Азиз муминлер! Инсаннынъ саип олгъан ве дегер берген шейлерини Аллах ризасы ичюн сарф этмесине, эр тюрлю заметке къатланып, давасы огъурына себат этмесине федакярлыкъ дейлер. Шу бир керчек ки, инсаниет, шу джумледен мусульман уммети бир чокъ инсаннынъ федакярлыкълары нетиджесинде аякъта турмакътадыр. Федакярлыкъ – фазилеттир. Инсан огълу Аллах ризасы ичюн инсанлыкъкъа, умметке, халкъына, Ватанына, сой-сопу ве къорантасына эйилик ве федакярлыкъ япмалы. Кими вакъытындан, кими эмегинден, кими имкянларындан, кими макъам ве вазифесинден, кими ибадет ве дуасындан федакярлыкъ япа биле. Бир талебенинъ ёкълукъкъа къатланып, окъумасы, бир зенгиннинъ де онъа степендия бермеси эп федакярлыкътыр. Эгер эр кес элинден кельгенлерини япмагъа тырышса, умметимиз буюк макъсадларгъа иришир, ама кимсе раатыны бозмагъа истемез исе алымыз перишан олур. Мухтерем джемаат! Бизлер федакярлыкънынъ энъ гузель нумюнелерини Пейгъамберимиз Мухаммед Мустафа (с.а.с.) ве сахабелерининъ аятында коремиз. Олардан сонъ кельген салих эдждатларымызнынъ яшайышында бунъа шаат оламыз. Олар ич бир шейлерини аямадан, эп ульвий макъсатлар ичюн яшагъанлар. Ниметлернинъ энъ буюги – джанларыны биле, Аллах ёлунда бергенлер. «Ант олсун ки, сизни бираз коркъу ве ачлыкъ; маллардан, джанлардан ве махсуллардан бираз эксильтювнен (факъырлыкъ иле) денъермиз. (Эй, Пейгъамбер!) Сабыр этиджелерни мужделе! О сабыр эткенлер, озьлерине бир беля кельген вакъытта: «Биз Аллаhнынъ къулларымыз ве биз Онъа дёнеджекмиз», дерлер.» Буларнынъ арасында, юз йыл эвельси, бутюн дюнья дженклер ичинде парчаланып тургъанда, айны бойле федакяр инсанлар халкъымызнынъ келеджегини тюшюнип, ортагъа чыкътылар. Къырым мусульманларынынъ къурултайы, артындан I Миллий Къурултай топланып, Номан Челебиджиханны Къырым, Акърусие ве Литва муфтиси, сонъра да миллий укюметнинъ башлыгъы оларакъ сайладылар. Диний ве миллий яшайыш джанланып башлагъан эди. Челебиджихан ве сафдашлары эм къырымтатар халкъы ичюн, эм де Къырымда яшагъан бутюн халкъларнынъ келеджеги ичюн арекет эте эдилер. Къырым халкъларыны гузелликте бир демет чичек киби корьген муфти, заманнынъ бутюн телюкелерине бакъмадан, сонъуна къадар давасындан вазгечмеди, Къырымны терк этмеди. Аписке алынгъан Номан Челебиджихан 1918 сенеси, февраль 23 куню Акъяр шеэринде анархистлер тарафындан къуршунланды. Шеит муфтининъ вуджуды Къара денъизге атылды. Бу фаджиа Ватаны, миллети ве инсаниетлик ичюн, джаныны феда этмек нумюнеси олды. Урьметли халкъым! Динимизни, инанчымызны, бар олувымызны ве намусымызны къорчалап сакъламакъ ичюн нидже шеитлеримиз джанларыны берди. Бу ерни юрт япкъан онлардыр. Ер топесиндекилерни яшаткъан ер дюбюнде яткъанлардыр. «Иште, Рабблеринден багъышлавлар ве рахмет эп оларгъадыр. Ве догъру ёлны тапъканлар да олардыр.» Инсаннынъ дереджеси онынъ хакъ ёлунда нелер феда эте биледжегинен ольчюлир. Онъа коре, Аллахкъа даа якъын кимселер, иманы ве анъы даа къуветли мусульманлар, озюни дегиль де башкъаларыны тюшюнгенлердир. Миллетимизге бешик олгъан, аталарымыздан мирас къалгъан ве шеитлеримизнинъ къанларынен сувлангъан бу топракъ Ватанымыздыр! Алахтан эманет этильген бу юрт садыкъ, адалетли, иманлы ве федакяр эвлятларыны беклемектедир. Онъа саип чыкъмакъмакъ, абаданлаштырмакъ ве гуллендирмек бизим вазифемиз олгъаныныасла унумайыкъ. Аллах бутюн шеитлеримизге, ватан ве миллет огърунда джанларыны феда эткен буюклеримизге рахмет эйлесин! Бизлерни де догъру ёлдан айырмасын! https://www.youtube.com/watch?v=01l6MXdEX08&t=164s
Номан Челебиджихан акъкъында меракълы бильгилер
Опубликовано:
Бу сене Номан Челебиджиханнынъ догъгъанындан 135 йыл кечти. Номан Челебиджихан миллетимизнинъ тарихында муфти, шаир, языджы, джемаат эрбабы ве сиясетчи оларакъ буюк из къалдырды. Дикъкъатынъызгъа Номан Челебиджихан акъкъында меракълы малюматны теклиф этемиз. • Номан Челебиджихан Джанкой дживарында ерлешкен Буюк Сонакъ коюнде дюньягъа кельди. Кечкен асырнынъ 70-нджи йыллары бу кой бошалды ве гъайып олды. • Онынъ бабасы Ибраим Челеби Буюк Сонакъ коюнинъ имамы, зенгин топракъ саиби эди. • Тасилини башта кой мектебинде, сонъра Акъчора медресесинде, сонъра да Зынджырлы медресесинде алды. 1908 сенеси Османлы девлетине келип, анда Истанбул университетинде укъукъ ве иляхият боюнджа алий тасилини алды. Истанбулда Къырымдан кельген талебелернен бир къач къырымтатар тешкилятыны къурды. Тюркиеде окъугъаны вакъыт Къырым талебелеринен берабер бир къач кере Исмаил Гаспринскийнен корюшти. • Тюркиеден къайткъан сонъ, базы вакъытларда Исмаил Гаспринскийнинъ эвинде яшады. • 1913 сенеси тасилини Санкт-Петербург психоневрология институтында укъукъ факультетинде девам этти. О вакъытлары бабасы ифляс этти. Санкт-Петербургда парагъа мухтадж олгъаны ичюн, чокъ къыйын ишлерде чалышты. Хусусан, ёлларны ташларнен тёшеди. Бу себептен сыкъ-сыкъ хасталанды. • 1917 сенеси, декабрь 13 куню Къырымтатар халкъынынъ I къурултайы Къырым Халкъ Джумхуриетининъ мейдангъа кетирильмесини илян этти. Номан Челебиджихан шу къурултайда Миллий акимиет директориясынынъ ве бу директория эркянындаки адлие идаресининъ реиси оларакъ сайланды. Матбуатта исе, Номан Челебиджиханны Къырым Президенти оларакъ адландырдылар. • Номан Челебиджихан большевиклер оны якъалап оладжагъыны бильди. Амма, бунъа бакъмадан, о, Къырымны терк этмеди. • Шаир, джемаат эрбабы Шевкъий Бекторе Номан Челебиджиханны бойле хатырлады: «Биз 1908 сенеси таныш олдыкъ. О, аркъадашларындан чокъ фаркъ эте эди. Гузель, темиз кийине, тертип-низамны севе эди. Юксек ахлякълы, икътисатлы инсан эди. Сигар чекмеди, алкоголь ичмеди. Вакъытны зая сарф этмеди, чокъ окъуды, чокъ чалышты…». • Филология илимлери докторы, профессор Исмаил Керимов Номан Челебиджиханнынъ хусусий чизгилерини бойле къайд этти: «Номан Челебиджихан Къырымда биринджи демократик девлет къурды, Парламент къурды, Анаяса тизди. Онынъ ичюн Къырымнынъ келеджеги пек эмиетли эди. Козь огюнъизге кетиринъиз, кучьлю бир парламент, о парламент Анаяса къабул эте. О Анаясада ханымларнынъ акълары эркеклернен мусавий сайыла. Не Тюркиеде, не Френкистанда, не де Алманияда бойле шейлер ёкъ эди. Онынъ ичюн Челебиджиханнынъ япкъан иши бугунь де пек ибретли, нумюневийдир. Эм диний, эм сиясий саада юксек севиели дипломат, стратег, илим адамы эди». • 1918 сенеси, февраль 23 куню Номан Челебиджихан анархист матрослар тарафындан джанаварджа ольдюрильди. Джеседи исе, Къара денъизге атылды. • Номан Челебиджиханнынъ «Ант эткенмен» шиири къырымтатар халкъынынъ миллий гимни оларакъ къабул этильди.
КЕЛИМЕ-И ШЕХАДЕТ
Опубликовано:
07.02.20 – КЕЛИМЕ-И ШЕХАДЕТ وَإِلٰهُكُمْ إِلٰهٌ وَاحِدٌ لَا إِلٰهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمٰنُ الرَّحِيمُ وَ قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ (ص.): مَا مِنْ أَحَدٍ يَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ اللّٰهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللّٰهِ صِدْقًا مِنْ قَلْبِهِ إِلاَّ حَرَّمَهُ اللّٰهُ عَلَى النَّارِ [Ве иляхукум иляхув вахид. Ля иляхе илля хуве’р-рахману’р-рахим. Ве къале Расулюллах (с.а.с.): Ма мин эхадин ешхеду эль ля иляхе илляллаху ве энне Мухаммеден расулюллахи сыдкъан мин къальбихи, илля харрамахуллаху аля’н-нар]. Азиз Муминлер! Окъугъаным «Бакъара» суресининъ 2/163-юнджи аетинде Юдже Раббимиз бойле буюра: «Иляхынъыз бир тек олгъан Аллахтыр. Ондан башкъа илях ёкътыр. О, Рахмандыр, Рахимдир». Окъугъаным хадис-и шерифте исе, Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюрды: «Ким самимиетнен Аллахтан башкъа илях олмагъанына ве Мухаммед (а.с.)-нынъ Аллахнынъ эльчиси олгъанына шаатлыкъ этсе, Аллах онъа джеэннемни ясакъ этер» (Бухарий, «Илим», 49). Келиме-и шехадет, яратылышындан башлап, сонъсузлыкъкъа узангъан ёлда инсанынъ аятыны эр вакъыт айдынлаткъан бир акъикъат беяныдыр, Раббимизге берген бир еминимиздир. Келиме-и шехадет, тили, миллети, урф ве адетлери фаркълы олса да, инсанларны айны инанч, дуйгъу ве идеалларда бирлештирген, бизлерни бир-биримизге сым-сыкъ багълагъан ве Эфендимиз Мухаммед (а.с.)-гъа уммет эткен бир тевхид ве бирлик беяныдыр. Мухтерем мусульманлар! Биз, янъы догъгъан балаларымызгъа адыны къойгъанда, оларнынъ сагъ къулагъына келиме-и шехадет олгъан эзанны окъуймыз, сол къулагъына айны шехадетни текрарлагъан къаметни кетиремиз. Баланынъ тили чыкъкъанда келиме-и шехадетни огретемиз. Ислямнен шерефленеджек кимсеге, эвеля, бу келимени айтыртамыз. Аятынынъ сонъ дакъикъаларында олгъанларгъа да оны телькъин этемиз. Асылында, бутюн булар, мусульманнынъ омюри келиме-и шехадет кольгесинде кечкенини косьтере. Азиз муминлер! Келиме-и шехадет, Исламнынъ озегини тешкиль эткен эки темель устюнде къурулгъан. «Эшхеду эль ля иляхе илляллах» шекилиндеки биринджи къысымы ялынъыз Аллахкъа къул олмакъ вазифемизни бильдире. Аллахтан башкъа ич кимсеге боюн эгмемек ве ибадет этмемек манасына келе. Бу сёзнинъ ойле берекетли бир анъламы бар ки, эр мухтадж арагъаныны онда тапар. Буны бир зулумгъа огърагъан айткъан вакъытта, «Залымнынъ зулумы бар исе, мазлумнынъ Аллахы бар» деген олур. Буны бир етим, кимсесиз, бир гъарип сёйлегенде, «Таянчым, сыгъынгъаным, умютим ялынъыз Сенсин, Я, Рабби!» деген олур. Бир алим ифаде эткенде, «Мытлакъ бильгининъ саиби сенсин Аллахым. Сен эр шейни акъкъынен билесинъ» деген олур. Бир идареджи, «Ля гъалибе илляллах», яни «Раббим! Сенден башкъа гъалип ёкътыр. Кучь ве къуветнинъ екяне саиби Сенсинъ. Мен де Сенинъ бир къулунъым» деген олур. Келиме-и шехадетнинъ «Ве эшхеду энне Мухаммеден абдуху ве расулюх» шекилиндеки экинджи къысымы Ислям Пейгъамбери Мухаммед Мустафа (с.а.с.)-нинъ пейгъамберлигини къабул ве тасдыкъ этмектир. Бу сёз – Аллах бизлерни яратты ве озь-озюмизге къалдырмады, разылыгъына келишкен бир аятны насыл яшайджагъымызны огретмек ичюн бизлерге эльчилер ёллады, бизге эмиет берди, бизлерни сонъ пейгъамбер Мухаммед Мустафа (с.а.с.)-ге уммет олмакънен шерефлендирди, демектир. Айны вакъытта, «Биз Къуран иле берабер Пейгъамберимизнинъ суннетине ве реберлигине таби оладжакъмыз», – деп, сёз бермектир. Сайгъылы джемаат! Унутмамакъ керек ки, келиме-и шехадет бир бутюндир. Ялынъыз «Эшхеду эль ля иляхе илляллах» деп, «Ве эшхеду энне Мухаммеден абдуху ве расулюх» къысымыны къабул этмеген кимсе иман эткен дегильдир. Чюнки эм Аллахкъа, эм Пейгъамберимизге ве кетиргенлерининъ эписине, шубе этмеден, инанмагъандже, мумин олунмаз. (Бакъ: «Ниса» суреси, 4/150-151; «Араф» суреси, 7/158.) Бу эсас, къыяметке къадар Ислямнынъ, асыл денъишмейджек бир акъикъатыдыр. Азиз мусульманлар! Юдже Раббимиз, бизлерни келиме-и шехадетнинъ берекетинден, бир ань олсун, марум этмесин. Бизлерни Онынъ косьтерген ёлда аят яшагъанлардан, эр нефесини, ве сонъ нефесни келиме-и шехадет иле кечиргенлерден эйлесин! [embed]http://www.youtube.com/watch?v=MpgMQ7vjhR4[/embed]
«ФАТИХА» СУРЕСИ
Опубликовано:
31.01.20 – «ФАТИХА» СУРЕСИ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿٢﴾ الرَّحْمـٰنِ الرَّحِيمِ ﴿٣﴾ مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ ﴿٤﴾ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿٥﴾ اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿٦﴾ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ [Эль-хамду лилляхи раббиʼль-алемин. Эр-рахманиʼр-рахим. Малики евмиʼд-дин. Иййяке набуду ве иййяке нестеин. Ихдинаʼс-сыратаʼль-мустакъим. Сыратаʼллезине энамте алейхим, гъайриʼль-магъдуби алейхим ве лед-даллин]. Мухтерем мусульманлар! Юдже Китабымыз Къуран-ы Керимде бир суре бар, онъа «Умму’ль-Китап», яни «Китапнынъ анасы» дейлер. Къуран онен башлагъаны ичюн онъа «Фатиха», яни «Китапны ачкъан» суре айтылды. Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.с.) бутюн намазларгъа онен башлайджагъымызны буюргъан (Бухарий, «Эзан», 95). Пейгъамберимиз (с.а.с.) анълаткъанына коре, «Фатиха» суреси Раббимизнен бир къонушма, диалог шекилиндедир. Рахман ве Рахим олгъан Аллахнынъ адынен башлап, биз бойле айтамыз: الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ «Хамд (макътав) алемлернинъ Рабби Аллахкъа аиттир», – дегенимизде, Алемлернинъ Рабби: «Къулум Манъа хамд этти», – буюра. Биз: الرَّحْمـٰنِ الرَّحِيمِ «О, Рахмандыр ве Рахимдир», – дегенимизде, Юдже Аллах: «Къулум Мени урьметнен анъды», – буюра. Биз: مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ «Эсап кунюнинъ саибидир», – дегенимизде, Раббимиз: «Къулум Мени юджельтти», – буюра, хамд ве сена эткенимизден мемнюниетини бильдире. Биз: إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ «(Раббимиз!) Ялынъыз Санъа къуллукъ этемиз ве ялынъыз Сенден ярдым истеймиз», – дегенимизде, Раббимиз: «Бу – къулумнен арамыздадыр. Къулумнынъ истегине джевап береджем», – буюра. Даа сонъра, дуа этемиз: اِهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿٦﴾ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ «Бизни догъру ёлгъа ёнельт. Нимет бергенлернинъ ёлуна; ачувгъа огърагъанларнынъ ве сапкъанларнынъ ёлуна дегиль!» Бу сёзлер айтылгъанда, Аллах Тааля: «Къулумнынъ бу арзусы къаршылыкъсыз къалмайджакъ. Къулум не истесе, онынъдыр», – буюра (Муслим, «Салят», 38). Азиз диндашларым! Намазнынъ эр рекятында «Фатиха» суресини окъумакънынъ истенильмеси, ялынъыз тилимизнен оны айтмакъ ичюн дегильдир. Оны теренден анъламакъ ве аятымызгъа догъру бир ёнелиш бермек ичюндир. «Фатиха» эр кунь бизим ичюн янъыдан джанланмагъа себеп ола. Раббимизге такъдим эткенимиз самимий бир аризамыздыр о. «Бисмиллях» иле аризамызны кимге ёнлендиргенимизни белли этемиз. Хамднен Оны юджельтемиз. «Рахман» ве «Рахим» исимлерининъ берген умюти иле «Эсап кунюнинъ саиби» сёзюнинъ берген къоркъусы арасында Раббимизнинъ хузурына чыкъамыз. Бутюн аджизлик ве кучьсюзлигимизнен арзу алымызны Раббимизге такъдим этемиз. Билемиз ки, сыгъынагъымыз, таянчымыз, битмеген умютимиз ялынъыз Одыр. Къуллукъ япыладжакъ, эль ачылып, ярдым беклениледжек екяне кучь ве къудрет Одыр. Бизни сырат-ы мустакъиминде, яни Къураннынъ, пейгъамберлернинъ, шеитлернинъ, салихлернинъ, эйилернинъ дос-догъру ёлунда туткъан Одыр. Бизни ачувы ве азабындан къорчалайджакъ, бу ёлнынъ сонъунда эбедий ниметлерге ириштиреджек олгъан да кене ялынъыз Юдже Раббимиздир. Бу акъикъатларны тюшюнейик, Къуранны анълап окъумагъа гъайрет этейик. «Фатиха», «Аетуʼль-курсий», «Къуль хуваллах», «Фелякъ» ве «Нас» киби ает ве сурелерни балаларымызгъа ве торунчыкъларымызгъа огретейик. Келеджекнинъ йигит ве къызларына Аллахнынъ сёзлерини огретейик. Сайгъылы муминлер! Хутбени шу дуанен битирмеге истейим: Раббимиз! Бизни ве несиллеримизни «Фатиха»-нынъ акъикъатларындан айырма! Бизлерни «Фатиха»-нынъ берекетинден марум этме! Я, Рабби! Бизлерни «Фатиха»-ны чокъча окъугъан, анълагъан ве аятына акис эткелерден эйле! [embed]http://www.youtube.com/watch?v=wcFkmLz7YFY[/embed]
АЯТНЫНЪ МАКЪСАДЫ
Опубликовано:
24.01.20 – АЯТНЫНЪ МАКЪСАДЫ الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ وَ قَالَ رَسُولُ اللّٰهِ (ص.): فَإِنَّ حَقَّ اللّٰهِ عَلَى الْعِبَادِ أَنْ يَعْبُدُوهُ وَلاَ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً [Эллези халекъаʼль-мевте вель-хаяте лиеблювекум эййукум эхсену амеля. Ве хувеʼль-азизуʼль-гъафур. Ве къале Расулюллах (с.а.с.): «Феинне хакъкъаллахи аляʼль-ибади эй ебудуху ве ля юшрику бихи шейъа»]. Мухтерем мусульманлар! Аллах Ресули (с.а.с.) яш сахабе Муазнен ёлджулыкъ япкъан эди. Пейгъамберимиз онъа: «Муаз! Аллахнынъ къуллары устюндеки акъкъы не олгъаны билесинъми?» – деп сесленген. Муаз: «Аллах ве Ресули даа яхшы биле», – джевабыны берген. Эфендимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Аллахнынъ къуллары устюндеки акъкъы оларнынъ Аллахкъа ибадет этмелери ве Онъа ич бир шейни ортакъ къошмамаларыдыр». Сонъра Пейгъамберимиз: «Я къулларнынъ Аллах устюндеки акъкъы не олгъаныны билесинъми?» – деп сорагъан, ве бойле буюргъан: «Аллахкъа ширк этмеген, Онъа ортакъ къошмагъан кимсеге азап этмемесидир» (Бухарий, «Джихад», 46; Муслим, «Иман», 48). Азиз муминлер! Юдже Раббимизнинъ устюмиздеки энъ буюк акъкъы – Онъы танымакъ, Онъа къул олмакътыр. Онъа теслимиет ве садакъат косьтермектир. Чюнки яратылыш гъаемиз Аллахнынъ бар олувына ве бирлигине шексиз-шубесиз иман этмектир. Эр тюрлю буюкликнинъ ялынъыз Аллахкъа аит олгъаныны къабул этмектир. Онынъ эмир ве ясакъларны козетип, аят сюрмектир. Онынъ ичюн биз намаз къыламыз, ораза тутамыз, зекят беремиз ве адам ольдюрмейиз, хырсызлыкъ япмаймыз, ички ичмеймиз, домуз эти ашамаймыз ве ялан-ботен айтмаймыз! Бутюн махлюкъатны яраткъан Раббимиз джумертликте эшсиздир. Онынъ бизлерге ихсан эткен ниметлери саймакънен битмез. Алгъан нефесимизден ичкен сувумызгъа, ашагъан локъмамыздан кечирген вакъытымызгъа къадар – эр шей Онынъ бизлерге лютуфыдыр. Акъылымыз, гонъюлимиз, севги ве мерхаметимиз, бир-биримизге олгъан муаббетимиз эп Онынъ бизлерге икрамыдыр. Айса, бизге омюримизни, тюрлю ниметлерни багъышлагъан Аллахкъа не къадар шукюр этсек, аз, дегильми? Раббимизнинъ бу къадар ниметини корьмезден келип, месулиетлеримизни ерине кетирмемек ве нефисхор бир аят яшамакъ инсангъа ич ярашырмы? Сайгъылы муминлер! Бар олув макъсадымыз, Аллахкъа иман ве къуллукъ янында, ер юзюни де абаданлаштырмакъ, севги, сайгъы, шефкъат ве мерхамет яймакътыр. Ортакъ юртымыз – Ватанымыз Къырымда эйиликни устюн этмектир. Фитне, фесат, зулум, дженк киби эр тюрлю ярамайлыкънынъ къаршысында турмакътыр. Бугунь, умумен, инсанлыкъ дюньяда тынчлыкъ ве хузурны, аманлыкъ ве ишанчны истемекте. Бутюн бу гузелликлер Къураннынъ сонъсуз акъикъатларында, Пейгъамберимиз (с.а.с.)-нинъ эр бир инсан ичюн нумюне олгъан аятында бар. Етер ки, муминлер оларакъ, биз аятымызны бу гузелликлернен зийнетлендирейик. Етер ки, бу гузелликлерни келишкен бир тильнен, икметли бир услюпнен инсанлыкъ аилесине такъдим этейик. Азиз джемаат! Юдже Раббимиз олюмни ве аятны къайсымыз даа гузель ишлер япаджагъыны сынамакъ ичюн яраткъаныны «Мульк» суресининъ 67/2-нджи аетинде бильдире. Бойле экен, шу къыскъачыкъ имтиан дюньясында бизге тюшкени – Аллахны зикир ве шукюрнен анъмакъ; омюрни саваплы ишлернен кечирмек. Фаний дюньямызны къургъанда, эбедий юртумыз олгъан ахиретни къурмакъны унутмайыкъ. Айрыджа бу акъикъатларны этрафымызгъа да яяйыкъ, инсанларнынъ къуртулышына весиле олайыкъ. Юдже Раббимизнинъ разылыгъы ичюн ич бир гъайретни зая этмейджеги умютинен яшайыкъ. Етер ки, бизлер ялынъыз Онъа таянып ишанайыкъ. Етер ки «Меним намазым, эр бир ибадетим, аятым ве олюмим алемлернинъ Рабби Аллах ичюндир», – деп, эр вакъыт Раббимизнинъ разылыгъы ичюн яшайыкъ («Энам» суреси, 6/162 ает). Келинъиз, аятымызнынъ макъсады устюнде бир кере даа тюшюнейик. Бар олув гъаемизге уйгъун аят яшамагъа гъайрет этейик. Омюримиз не вакъыт битеджеги бельгисиздир. Онынъ сонъунда бу иляхий муждени эшитмек умютимиз олсун: «Эй, хузур ичинде олгъан джан! Сен Аллахтан, О да сенден разы оларакъ, Раббинъе къайт! Гузель къулларымнынъ арасына кир. Дженнетиме кир!» («Феджр» суреси, 89/27-30).
НЕФИС: ЭЙИЛИК ВЕ ЯМАНЛЫКЪ КУРЕШКЕНИ ЕР
Опубликовано:
10.01.2020 – НЕФИС: ЭЙИЛИК ВЕ ЯМАНЛЫКЪ КУРЕШКЕНИ ЕР وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ مَا رَحِمَ رَبِّيَ إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ [Ве ма уберриу нефси. Инне’н-нефсе леэммаратум бис-су. Илля ма рахиме Рабби. Инне Рабби Гъафуру’р-Рахим]. Мухтерем мусульманлар! Корип олгъанымыз алемнинъ энъ дегерли азасы – инсандыр. Чюнки Аллах Тааля пейгъамберлери вастасынен инсангъа мураджаат эте. Ер юзюнинъ энъ шерефли яратыгъы олмакъ бир тарафтан ниметтир, дигер тарафтан да бир имтиандыр. Инсан кимерде къоркъунен, ачлыкънен, джанынен ве эвлядынен, кимерде де байлыкънен, макъам ве рутбелернен имтиан ола. Энъ буюк имтианлардан бири де инсаннынъ озь нефсинен курешмесидир. Нефис – къулнынъ ичиндеки менфий дуйгъуларнынъ, элял олмагъан истеклернинъ, ярамай табиат ве арекетлернинъ менбасы, чыкъкъан еридир. Къуран-ы Керимде нефиснинъ бу хусусиети Хазрет-и Юсуфнынъ тилинен бойле анълатыла: «Мен нефсимни темизге чыкъармайым. Чюнки нефис феналыкъны чокъ эмир эте; Раббим аджып къорчалагъанындан гъайры. Шубесиз, Раббим чокъ багъышлайыджы, пек мерхаметлидир» («Юсуф», 12/53). Къыйметли муминлер! Аллах Тааля инсанны энъ гузель шекильде яраткъан, оны сагълам бир акыл, сагълам бир ираде ве кенъиш бир гонъюльнен донатты. Догъруны янълыштан айырмасы ичюн, онъа Къуранны багъышлады ве пейгъамберлернинъ нумюнесини косьтерди. Раббимиз бизге берген ниметлерини кереги киби къулланмакъны ве нефиснинъ сынъыр танымагъан истеклеринен курешмекни эмир этти. Истеклерини элял шекильде ерине кетирген, ирадесине саип олгъан, нефсине «тур» деп, айтып олгъан, гунахларындан арынып, озюни тюзеткен кимсе къуртулышкъа иришир. Нефсининъ истеклерине боюн эгген, оларнынъ эсири олгъан, акълыны къулланып, арзуларыны контроль этип оламагъан кимсе исе, перишан олур. Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде, «Шемс» суресинде, шу хусусны бизлерге бойле хатырлата: «Нефиске ве оны шекиллендигенге, яхшылыгъыны ве яманлыгъыны ильхам эткенге емин этем ки, нефсини (феналыкълардан) арындыргъан кимсе, эльбетте, къуртулышкъа иришти, оны (феналыкъларгъа) комген кимсе де, эльбетте, зиян этти» («Шемс», 91/7-10). Дегерли мусульманлар! Нефис – эйиликнен яманлыкъ курешкен ердир. Динден узакъ къалгъанда, кимерде яманлыкъ эйиликке устюн келе, ве мусульманлар динимизге уймагъан арекетлер япа билелер. Халкъымыз ичинде нефсининъ истеклерине уйып, гъурурына я да ичинде къозгъалып кельген пахыллыкъ дуйгъусына енъилип, дигер инсанларны, хусусан, якъынларыны ынджыткъан не къадар киши бар. Нефсине уйып, айтылгъан лафлардан, япылгъан арекетлерден къоранталар айрыла, сой-соп багълары узюле. Бунъа коре, эр бир мусульман сабыр ве анълайыш косьтерип, эр бир арекетини тюшюнмели. Къыйметли мусульманлар! Мумин ичюн асыл олгъаны – нефсини лянетлемек дегиль, оны тербие этмек ве гузель табиатларнен донатмакътыр, Аллах къойгъан сынъырлар черчивесинде ахлякъкъа ве видждангъа терс кельген эр тюрлю истегине къаршы нефсини контроль астында тутмакътыр. Эйиликнинъ ве эйилернинъ тарафында, ярамайлыкънынъ ве ярамайларнынъ къаршысында ер алмакътыр. Азиз муминлер! Ресул-и Экрем (с.а.в.), бир хадисинде бойле буюргъан: «Акъыллы киши, нефсине саип олгъан ве олюмден сонърасы ичюн чалышкъан кимседир. Заваллы киши исе, нефсининъ эр тюрлю арзу ве истеклерине уйгъан ве, бунъа бакъмайып, аля Аллахтан эйилик тилеген кимседир» (Тирмизий, «Сыфату’ль-къыйяме», 25; Ибн Мадже, «Зухд», 31). Шу алда, кечиджи дюньянынъ алдатыджы зийнетлерине авес эткен нефсимизнинъ пешине тюшмейик. Акълымызны, ирадемизни, сабрымызны эр даим джанлы тутайыкъ. Аятнынъ бир имтиан олгъаныны, олюмнинъ ве эсапнынъ апансыздан келе биледжегини унутмайыкъ. Юдже Раббимизнинъ сакълы-ачыкъ эр алымызны корьгенини билип яшайыкъ. Бойледже, куфюрнинъ къаранлыгъындан узакъ, гунахнынъ юкюнден арынгъан, хузурлы ве мукеммель бир мумин олайыкъ. Хутбени Севимли Пейгъамберимизнинъ шу дуасынен битирем: «Аллахым! Нефсиме такъва бер. Нефсимни арындыр; онъы энъ эйи арындыраджакъ олгъан Сенсинъ. Оны къорчалагъан да, онынъ саиби де Сенсинъ. Аллахым! Файдасыз илимден, хушу дуймагъан къальптен, тоймакъ бильмеген нефистен ве къабул этильмеген дуадан Санъа сыгъынам» (Муслим, «Зикир ве дуа, тёвбе ве истигъфар», 73.) [embed]http://www.youtube.com/watch?v=bXLbCDlqu_c&feature=emb_logo[/embed]
ИНСАННЫНЪ КЕМАЛАТ ЁЛДЖУЛЫГЪЫ: ИСЛЯМ, ИМАН ВЕ ИХСАН
Опубликовано:
03.01.2020 - ИНСАННЫНЪ КЕМАЛАТ ЁЛДЖУЛЫГЪЫ: ИСЛЯМ, ИМАН ВЕ ИХСАН إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَخْبَتُوا إِلَى رَبِّهِمْ أُوْلٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [Инне’ллезине амену ве амилю’с-салихати ве эхбету иля Раббихим. Уляике эсхабу’ль-дженнех. Хум фиха халидун]. Мухтерем мусульманлар! Бир кунь, Пейгъамберимиз (с.а.в.) сахабелеринен сухбет эткени вакъыт, янларына бир адам кельген. Кимсе оны танымай эди. Узакътан кельген олса керек. Амма ёлджу олгъанына бир ишарет ёкъ эди. Устю-башы тоз-топракъ дегиль эди. Урбасы бем-беяз, сачлары къап-къара эди. О, Пейгъамбернинъ янына отургъан ве: «Я, Мухаммед! Манъа Ислямны анълат», – деген. Пейгъамбер (с.а.в.) буюргъан: «Ислям – Аллахтан башкъа илях олмагъанына ве Мухаммед Аллахнынъ эльчиси олгъанына шаатлыкъ этмек, намаз къылмакъ, зекят бермек, Рамазан оразасыны тутмакъ ве, эгер кучюнъ этсе, хаджылыкъны ерине кетирмектир». Кельген киши: «Догъру айттынъ», – деген. Сахабелер адамнынъ эм суаль сорагъанына, эм де, джевапны алгъандан сонъ, «Догъру айттынъ» демесине шашыргъанлар. Сонъра бу адам: «Манъа иманны анълат», – деген. Пейгъамбер (с.а.в.): «Иман – Аллахкъа, Онынъ мелеклерине, китапларына, пейгъамберлерине, Ахирет кунюне, къадерге, яхшылыкъ ве яманлыкъ Аллахтан олгъанына инанмакътыр», – деп, джевап берген. Шу адам кене «Догъру айттынъ», – деп, оны догърулагъан. Сонъра исе, «Манъа ихсанны анълат», – деген. Пейгъамберимиз (с.а.в.) ихсанны бойле тариф эткен: «Ихсан – Аллахны корьгенинъ киби Онъа къуллукъ этмектир. Чюнки сен Оны корьмесенъ де, О, сени даима коре». Кельген киши кене Пейгъамберимизни догърулагъандан сонъ, къыяметнен алякъалы базы суаллер сорагъан ве, джевапларыны алып, кеткен. Пейгъамберимиз (с.а.в.) о ерде олып, эр шейни корьген Хазрет-и Умерге бойле деген: «Бу кельген – Джебраиль (а.с.) эди. О, сизге дининъизни огретмек ичюн кельген эди» (Бухарий, «Иман», 37.) Урьметли муминлер! Иман – Аллахнынъ бар олувыны ве бирлигини, Пейгъамберимизнинъ Юдже Аллахтан кетиргенини тиль иле икърар, къальп иле тасдыкъ этмектир. Яни юрегимизнен инанып, тилимизнен буны айтмакътыр. Иман – къулнен Аллах арасындаки севги ве ишанч багъыдыр. Иман – яратылыш гъаесини бильген инсаннынъ Раббине берген садакъат ве самимиет сёзюдир. Муминге тюшкен вазифе берген бу сёзюнинъ аркъасында турмакъ ве вазифелерини ерине кетирмектир. Ислям исе, – инангъаны киби яшамакъ, иманны аятта акс эттирмектир. Там бир теслимиетнен Аллахкъа ибадет этмек, маддий ве маневий барлыгъыны Онынъ ёлуна адамакъ, эмирлерине уймакъ, ясакъларындан сакъынмакътыр. Ислям – ялынъыз Аллахкъа къул олмагъа ве Онъа ич бир шейни ортакъ къошмамагъа сёз берген мусульманнынъ лафлары ве арекетлеринен бу сёзюне садыкъ къалмасыдыр. Хадисте анъылгъан ихсан исе, – къуллукъ шуурынынъ ве гузель ахлякънынъ энъ юксек дереджесидир. Ихсан – Раббимизнинъ бар олувыны аятнынъ эр анында ис этмектир. Аллах Тааля Къуранда: «Биз инсангъа шах дамарындан даа якъынмыз» ве «Къайда олсанъыз-олунъыз, О, сизнен берабердир. Аллах япкъанларынъызны коре» – деп, буюра («Къаф», 50/16; «Хадид», 57/4). Бунъа коре, эр ан Раббимизнинъ икрам ве ихсанына мухтадж олгъанымыз шуурынен яшамалы. Азиз муминлер! Иман этмек, Ислямнынъ эмри олгъан ибадетлерни ерине кетирмек ве ихсан шуурынен арекет этмек бири-бирини тамамлагъан басамакълар кибидир. Аллахкъа ве Онынъ бильдирген акъикъатларына иман эткен инсан, эльбетте, ибадетлерини акъсатмайып, самимий бир мусульман олмакъ ичюн гъайрет этеджек. Иманнынъ ве ибадетнинъ вазгечильмез кереги исе, гузель ахлякълы олмакътыр. Инангъан, амма буны ибадет ве ахлякънен кемалгъа ириштирмеген киши зияндадыр. Ахлякъы иман ве ибадетлернен берабер олмаса, инсан, Аллахнынъ разылыгъындан махрум къалыр. Ибадет эткени алда, ахлякий джеэттен зайыфлыкълары олгъан кимсе исе, озюни эсапкъа чекмели ве ибадетинде хушугъа дикъкъат этип, бу тюрлю янълышлыкълардан узакъ къалмалы. Демек ки, къул оларакъ Раббине иман эткен, дин оларакъ Ислямгъа бойсунгъан, пейгъамбер оларакъ да Хазрет-и Мухаммед (с.а.в)-ге таби олгъан эр инсан, иманыны, ибадетини ве ахлякъыны бир арада гузеллештирмели. Иште, о заман мумин «Худ» суресиндеки 23-юнджи аетнинъ шу муждесине наиль оладжакътыр: «Иман этип, салих амеллер ишлеген ве Раблерине гонъюльден багълангъанларгъа кельгенде, иште, олар дженнетликтир. Олар анда эбедий къаладжакълар» («Худ», 11/23). Мухтерем мусульманлар! Къальбимизни, иман киби бир ниметтен, ибадет киби бир гъыдадан, ихсан киби бир шуурдан махрум къалдырмайыкъ. Чюнки дюнья ве ахиретимизге аит эр тюрлю эйиликнинъ, хайырнынъ ве акъикъатнынъ темели, инсан олмакънынъ манасы ве къул олмакънынъ дегери бу учь джевхерде сакълыдыр. Бунынъ ичюн къуллукъ ёлунда самимий ве гъайретли олайыкъ. Тилимизден тёкюльген эр сёзнинъ, элимизнен япкъан эр ишимизнинъ, козюмизден сюзюльген эр бакъышнынъ, аткъанымыз эр адымнынъ Аллах Тааля къатында бир къаршылыгъы олгъаныны акълымыздан чыкъармайыкъ. Хутбени Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в)-нинъ шу дуасынен битирем: «Аллахым! Мени амеллернинъ ве ахлякънынъ энъ гузелине ириштир. Оларнынъ энъ гузелине анджакъ Сен ириштире билесинъ. Мени ярамай ишлерден ве ярамай ахлякътан къорчала. Булардан анджакъ Сен къорчалап олурсынъ» (Несаий, «Ифтитах», 16).
БИР ОМЮР МЕСУЛИЕТ ШУУРЫНЕН ЯШАМАКЪ
Опубликовано:
27.12.2019 – БИР ОМЮР МЕСУЛИЕТ ШУУРЫНЕН ЯШАМАКЪ كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ [Куллю нефсин заикъату’ль-мевт. Ве иннема тувеффевне уджуракум евме’ль-къыямех. Фемен зухзиха ани’н-нари ве удхиле’ль-дженнете фекъад фаз. Ве маль-хаяту’д-дюнья илля метау’ль-гъурур]. Мухтерем мусульманлар! Окъугъаным «Ал-и Имран» суресиндеки 185-инджи ает-и керимеде Юдже Раббимиз бойле буюра: «Эр джанлы олюмнинъ дадыны аладжакъ. Ве, ич шубесиз, Къыямет куню япкъанларынъызнынъ къаршылыгъы сизге айнен бериледжек. Ким джеэннемден узакълаштырылып, дженнетке кирдирильсе, о, артыкъ, къуртулгъан. Дюнья аяты, затен, алдатыджы шейлерден ибареттир». Бир хадис-и шерифте исе, Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле буюргъан: «Акъыллы кимсе нефсине саип олгъан ве олюмден сонърасы ичюн чалышкъан кимседир. Аджиз кимсе исе, нефсининъ арзу ве истеклерине уйгъан ве, бунъа бакъмадан, аля Аллахтан эйилик тилеген кимседир» (Тирмизий, «Сыфату’ль-къыямe», 25). Азиз муминлер! Раббимиз къайсымыз даа гузель ишлер ишлейджегимизни сынамакъ ичюн олюмни ве аятны яратты («Mульк», 67/2). Эбедий алемде дженнетте я да джеэннемде оладжагъымыз бу аятта япкъанларымыз я да ихмал этип ташлагъанларымызнен бельгиленеджек. Эпимиз яшап коремиз ки, заман сув киби акъа ве эр кечкен кунь омюр сермиямыз азала. Кечкен эр дакъкъа бизни яшлыгъымыздан узакълаштырып пишкинликке ве, атта, къартлыкъкъа бир адым даа якъынлаштыра. Не вакъыт, къаерде ве насыл къаршымызгъа чыкъаджагъы билемегенимиз о олюм ве эсап кунюне догъру якъынлашамыз. Дегерли мусульманлар! Юдже Раббимиз Къуран-ы Керимде бойле буюра: «Инсан башы бош (озю-озюне) къалдыраладжагъыны тюшюнеми?» («Kъыямe» суреси, 75/36). Бу ает-и кериме, башта омюр олмакъ узьре, Раббимиз ихсан эткен бутюн ниметлернинъ айны заманда месулиет кетиргени хусусунда бизни тенбиелей. Инсан Аллах тарафындан берильген эр бир ниметни бизге эманет этти. Динимиз бир эманеттир, – диний дегерлеримизни козетмек, динимизни яшамакъ – вазифемиздир. Ана-ватанымыз да бизлер ичюн Аллахтан берильген бир эманеттир. Онъа саип чыкъмакъ ве оны абаданлаштырмакъ, эдждатларымыздан алгъанымыз киби, даа гузель бир шекильде кельген несиллеримизге теслим этмек – боюн борджумыздыр. Омрюмиз де Раббимизнинъ бизге бир эманетидир. Омрюмизни къаерде, не ичюн ве насыл кечиргенимизден сораладжакъмыз. Севимли Пейгъамберимизнинъ ифадесинен пек чокъ инсан сагълыкъ ве бош вакъыт меселесинде алданалар, бу эки эшсиз ниметнинъ къыйметини къаврамайлар (Бухарий, «Рикъакъ», 1). Амма, Аллахкъа нисбетен месулиет анълайышынен кечирильген заманлар къазанчкъа чевириле ве саибини пешманлыкътан къуртара. Аллахкъа иман ве Ресулюллахнынъ суннетине таби олмакънен кечкен омюр берекетленир. Эйилик, ихсан, фазилет ве гузель ахлякънен сюсленген омюрлер берекет толур. Азиз муминлер! Милядий янъы 2020 йылына кирер экенмиз, озюмизге сорайыкъ: Раббимизнинъ разылыгъыны къазанув азмини аятымызнынъ меркезине ерлештире бильдикми? Ёкъса, истеклеримизнинъ аркъасындан сюрюклендикми? Кучь ве къуветимизни, бильги ве эмегимизни, акъыл ве теджрибемизни ислямий акъикъатларны, инсаний ве ахлякъий дегерлерни юджельтмек ичюн харджадыкъмы? Ёкъса, куньделик арзуларымызны ве шахсий менфаатларымызны огге алдыкъмы? Гонълюмизде мерхамет, адалет, итаат ве икметке ер бердикми? Ёкъса, кибир, косьтериш, саранлыкъ ве асет хасталыгъына енъилип тюштикми? Раббимизнинъ «Mаидe» суреси, 5/90-ынджы аетте: «Эй, иман эткенлер! Ички, къумар, тикильген путлар ве фал окълары ялынъыз шейтан иши бирер писликтир. Олардан узакъ турунъыз ки, къуртулышкъа ириширсинъиз» иляхий эмрине садакъатнен багъланып олдыкъмы? Элимизни ярамайлыкълардан чекип олдыкъмы? Тилимизни ярамай сёзлерден къорчалап олдыкъмы? Зеинимизни ярамай тюшюнджелерден темизлеп олдыкъмы? Къальбимизни Аллах севгисинен толдурып олдыкъмы? Ана-бабамызнынъ, апайымызнынъ, балачыкъларымызнынъ акъларыны къорчаладыкъмы? Сонъки сефер къайсы етимнинъ башыны охшадыкъ? Къайсы къомшумызнынъ алыны-хатырыны сорадыкъ? Къайсы къартнынъ гонълюни алдыкъ? Къайсы фукъаренинъ ихтияджыны къаршыладыкъ? Къыйметли мусульманлар! Къалгъан омрюмизни Раббимизнинъ разылыгъыны къазандыраджакъ эйи ве гузель ишлернен донатмагъа къарар берейик. Инсан олмакънынъ шерефли месулиетини, эманети юкленмекнинъ агъырлыгъыны ве эсап кунюнинъ якъынлыгъыны унутмайыкъ. Заманымызны бошкъа сарф этмейик. Бош ве файдасыз ишлерден узакъ турайыкъ. Хата ве янълышларымыздан вазгечейик. Ибадетлеримизни, хайыр ве хасенатымызны чокълаштырайыкъ. Иште, о заман омрюмизнинъ эр йылы бизим ичюн керчек бир йыл, керчек бир имкян ве умютке чевириледжек.
КЪУЛ ВЕ ДЖЕМААТ АКЪКЪЫ
Опубликовано:
20.12.2019 – КЪУЛ ВЕ ДЖЕМААТ АКЪКЪЫ وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ [Ве ма кане линебиййин эй егъулле ве мей егълюль ети бима гъалле евме’ль-къыяме. Сумме тувеффа куллю нефсим ма кесебет ве хум ля юзлемун] Мухтерем мусульманлар! Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) бир кунь асхабындан: «Муфлис кимдир, билесинъизми?» – деп сорагъан. О ерде олгъанлар: «Малыны-мулькюни джойгъан, ифляс эткен кимседир, я, Ресуляллах», – деп джевап бергенлер. Аллах Ресули (с.а.в.) де бойле буюргъан: «Аксине, керчек муфлис шу кимседир: Къыямет куню къылгъан намазы, туткъан оразасы ве берген зекятынен келир. Амма, дюньяда экенде, инсанларны сёгген, ифтира аткъан, башкъаларынынъ малыны ашагъан, къанларыны акъыткъан, бир башкасыны талаштыргъан. Бозгъан бу акъларнынъ къаршылыгъы оларакъ, онынъ эйиликлеринден алынып, акъ саиплерине берилир. Эгер эсабы корюльмейп, эйиликлери битсе, зарар берген инсанларнынъ гунахларындан алынып, онынъ устюне юкленир, сонъра да джеэннемге атылыр» (Муслим, «Бирр», 59). Сайгъылы мусульманлар! Ислям акъ ве акъикъат, укъукъ ве адалет динидир. «Акъ» анъламы эм месулиетлеримизни, эм де къорчаламакъ керек олгъанымыз дегерлерни ифаде эте. Аят ве хузур менбамыз олгъан вахий бизлерни акъикъаткъа саип чыкъмагъа давет эте. Раббимизнинъ Эсма-и Хуснасындан бири де «Эль-Хакътыр». Бу себептен акъикъаткъа риает эткен инсан, аслында, догърунынъ ве акъикъатнынъ янында, яни Аллах Таалянынъ эмир эткени ве разы олгъаны ёлда олур. Урьметли муминлер! Инсан, ана къарнында джанлангъаны вакъыттан башлап, аят акъкъына саиптир. Раббимиз «Маиде» суреси, 5/32-нджи аетте: «Ким бир джангъа я да ер юзюнде бозгъунджылыкъ чыкъармагъа къаршылыкъ олмадан (акъсыз ерде), бир джангъа къыйса, бутюн инсанларны ольдюрген киби олур. Эр ким бир джанны къуртарса, бутюн инсанларны къуртаргъан киби олур», – буюрып, бу принципни бельгилей. Эр инсаннынъ малыны ве элял къазанчыны къорчаламакъ акъкъы бар. Акъсыз ёлларнен мал къазангъан, тиджаретте ийле япып, муштерисини алдаткъан ве ишчисининъ акъкъыны там оларакъ тёлемеген кимсе харамгъа эль узаткъан демектир. Инсаннынъ шахсиет дегерлери, шерефи, намусы ве инанчы да токъунылмаздыр. Бир башкъасынынъ дегерлерине акъарет этмек, адыны къараламакъ, ялан ве ифтира иле итибарыны лекелемек энъ муим акъ бозукълыкълары арасында ер ала. Акънынъ бозулмасы исе, къанунларгъа коре – къабааттыр, динимизге коре де буюк бир гунахтыр. Хусусан, эгер базы бир инсанлар, дигерлерине коре, сиясий я да иджтимаий бакъыштан фаркълы позицияда олсалар, оларнен разы олмагъанларны эр бир къабаатнен къабаатлай билелер. Бу да къул акъкъына кирмектир. Мухтерем мусульманлар! Иманнынъ кереги – аятнынъ эр саасында орта къарар, инсафлы ве адалетли арекет этмектир. Озь акъларыны къорчалагъаны киби, этрафында олгъанларнынъ акъларыны да къорумакъ мумин олмакънынъ шиарыдыр. Шахсий менфаатлары ичюн дигер инсанларнынъ, атта, айванларнынъ ве табиатнынъ акъкъыны бозгъан кимсе, къыскъа вакъытта къазанчлы олгъаныны тюшюнсе де, аслында, зиянда ве ифлястадыр. Акъ козетмек сезгирлиги энъ якъын аиле азаларындан башлай, эр акъ саибине акъкъы берильмели. Ана-бабамызнынъ акъларына сайгъы дуймакъ, апайымызнынъ акъларыны севги ве урьметнен ерине кетирмек, балачыгъымызнынъ акъларыны шефкъатнен къорчаламакъ эпимизнинъ месулиетидир. Акърабалыкъ мунасебетлеринде, хусусан, иш ортакълыгъы, той ве мирас пайлаштырувы киби мевзуларда зерре къадар акъ кечмемеси ичюн тырышмакъ эпимизнинъ вазифесидир. Азиз муминлер! Къул акъкъынынъ джемиетнинъ эписине таркъалгъаны саа исе, – джемаат акъкъыдыр. Джемаат акъкъы къул акъкъына коре чокъ даа агъыр месулиети олгъан бир эманеттир. Бу эманетке хаинлик этмек, инсанны эм дюньяда, эм де ахиретте агъыр вазиетке сюрюклер. Юдже Раббимиз «Ал-и Имран» суреси, 3/161-инджи аетте: «(Ич бир) пейгъамбернинъ эманетке хыянетлик этмеси тюшюнилемез. Ким эманетке хыянетлик этсе, къыямет куню хаинлик эткенинен берабер келир. Сонъра да, ич бир акъсызлыкъкъа огъратылмадан, эр кеске къазангъаны тас-тамам берилир», – буюра. Рахмет Эльчиси, Пейгъамберимиз (с.а.в.) исе, бу мевзуда умметини бойле тенбиелеген: «Кимсе акъкъы олмагъан бир къарыш топракъны биле алмасын! Эгер алса, къыямет кунюнде Аллах еди къат ерни онынъ бойнуна сарар» (Муслим, «Мусакат», 141). Бир башка хадисинде исе, бойле деген: «Ким бир ишке вазифелендирилип, япкъан ишининъ къаршылыгъында бир уджрет алса, онынъ бу уджрет тышында аладжагъы эр шей эманетке хыянеттир» (Эбу Давуд, «Харадж, фей ве имаре», 9-10). Сайгъылы мусульманлар! Адалетке таялы мунасебетлернинъ дюньяда хузургъа, ахиретте исе, къуртулышкъа весиле олгъаныны унутмайыкъ. Шахсий аятымызда эр тюрлю къул акъкъына кирмектен сакъынайыкъ. Етимнинъ акъкъыны тюшюнейик. Девлет я да топлулыкъ тарафындан берильген вазифени агъыр бир эманет оларакъ къабул этейик. Чюнки акъсатылгъан девлет акъкъы, зая этильген вакъыф малы айны заманда бинълердже къул акъкъы демектир. Эр хайырлы ишнинъ савабы олгъаны киби, эр акъсатув ве хатанынъ да къул ве джемаат акъкъы догъураджагъыны билип яшайыкъ. [embed]http://youtu.be/rAQIUJd5XPE[/embed]
Мухаммед Пейгъамбернинъ (с.а.в.) генчлиги
Опубликовано:
Аллахнынъ Ресули (с.а.в.) генчлик чагъында биле джахилие девиринде кутюльгенлерден узакъ турды. О, Пейгъамбер олмадан эвель, къавымынынъ энъ ахлякълы, шерефли бир инсаны эди. Инсанлар онъа «Эмин» лагъабыны бермеге ляйыкъ корьдилер. Эмин – «ишанчлы» демектир. Яни, эр кес Мухаммед Пейгъамберге (с.а.в.) нисбетен сонъсуз ишанч дуйгъусыны ис эте эди. Бир кунь Мухаммедге (с.а.в.) бойле суаль берильди: «Я, Ресулюллах! Аллахтан башкъасына ич ибадет эттинъизми?» Пейгъамбер (с.а.в.): «Ёкъ» джевабыны берди. – «Ички ичтинъизми?», – дие соралгъанда, о: «Ёкъ! Мен Китап ве иман не олгъаныны бильмеден биле, оларнынъ (мушриклернинъ) япкъан шейлери куфюр олгъаныны биле эдим», – деп буюрды (Диярбекрий, 1, 254-255). Пейгъамберимизнинъ (с.а.в.) генчлиги джахилие девирине кельди. Эр кес путкъа ишанды, амма Эфендимиз оларгъа ич инанмады, янълыш олгъаныны ис эте эди. Эр кес ички ичкенде, эгленджеден эгленджеге кезгенде, о, бу ерлерден ве шейлерден эп узакъ турды. Пейгъамберимиз (с.а.в.) эп Аллаху Таалянынъ къорувы алтында эди. Мухаммед (с.а.в.) генчликте эп эмджелерине ярдым этти. Чобанлыкъ япты, тиджаретнен огърашты. Бир кунь Пейгъамберимиз (с.а.в.): «Аллаху Тааля ёллагъан эр бир пейгъамбер мытлакъа чобанлыкъ япа эди», – деп буюрды. Сахабелер: «Сиз де чобанлыкъ япа эдинъизми, эй, Аллахнынъ Ресули?», – деп сорадылар. – «Эбет, уджрет къаршылыгъында меккелилернинъ къойларыны бакъа эдим», – дие буюрды. (Бухарий, «Иджаре», 2; «Энбия», 29). Даа 12 яшында олгъанда, эмджелеринен бирликте тиджарет сеяатлырына чыкъкъан эди. Сонъра Пейгъамберимизнинъ ишанчлы бир шахсиет олгъаныны билип ве айретте къалып, Хазрет-и Хатидже озь тиджарет керванларыны онъа идаре этмеге теклиф этти. Чюнки Эфендимиз чокъ эмин инсан эди, ишини пек гузель япа эди. Джахилие девиринде ич бир кимсе озь къыяфетине пек дикъкъат этмей эди. Путларгъа ишанып, атта, кимерде чыплакъ биле юрьген эдилер. Эдептен узакъ эдилер. Амма Ресулюллах ич бир вакъыт утанчлыкъ ве эдеп сынъырларыны бозмады. О, бекяр къыздан биле намуслы ве эдепли эди (Бухарий, «Эдеб», 77). Мухаммед (с.а.в.) генчлигинден итибарен эп гъарип ве чаресиз инсанларнен бирликте олды ве оларгъа ярдымда булунды. Эмджелеринен берабер Хильфу’ль-фудуль джемиетини къурып, бойле инсанларнынъ акъларыны къорчалады. Пейгъамберимиз аилесине, сой-сопуна ве дигер инсанларгъа нисбетен чокъ сайгъылы эди. Эр заман акъыл иле арекет этип, энъ къыйметли олгъан генчлик девирини хайырлы бир шекильде кечирди. АЙШЕ Дуран
КЕЧИДЖИ ШЕЙЛЕРГЕ ГОНЪЮЛЬ БАГЪЛАМАКЪ
Опубликовано:
13.12.2019 – КЕЧИДЖИ ШЕЙЛЕРГЕ ГОНЪЮЛЬ БАГЪЛАМАКЪ بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَيٰوةَ الدُّنْيَا ﴿١٦﴾ وَالْاٰخِرَةُ خَيْرٌ وَاَبْقٰى ﴿١٧﴾ [Бель тусируне’ль-хаяте’д-дюнья, вель-ахирату хайрув ве эбкъа]. Мухтерем мусульманлар! Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) Бахрейн халкъынен бир анълашма япкъан ве о ерге бир эльчи ёллагъан. Бу эльчи бир талай вакъыттан сонъ буюк микъдардаки мал-мулькнен Мединеге къайткъан. Сахабелер меракънен эльчи ве кетирген маллары этрафында топланмагъа башлагъанлар. Шу маальде месджиттен чыкъкъан Аллах Ресули (с.а.в.), вазиетни корип, эвеля, кулюмсиреген, сонъра, шу сёзлерни айткъан: «Севининъиз ве сизни севиндиреджек ниметлерни бекленъиз! Валлахи, сизлер ичюн фукъареликтен къоркъмайым. Амма, мен, сизден эвельки умметлернинъ огюне дюнья ниметлери серильгени киби, сизинъ огюнъизге де серильмесинден; оларнынъ о дюнья ниметлери ичюн янып тутушкъанлары киби, сизинъ де янып тутушманъыздан, ве, бунынъ оларны эляк эткени киби, сизлерни де эляк этмесинден къоркъам» (Бухарий, «Мегъази», 12; Муслим, «Зухд», 6). Урьметли муминлер! Юдже динимиз Ислям аятымызнынъ эписини ичине ала. Раббимизнинъ эмир ве ясакълары дюньяда догъру ёлгъа, ахиретте исе, дженнетке иришювимизге весиледир. Бунъа бакъмайып, базы вакъытларда бизлер дюнья ишлерине даламыз, динимизнинъ аят бериджи эсасларыны санки корьмеймиз. Пейгъамберимиз (с.а.в.) косьтерген ёлдан узакълашып, Ислямнынъ аятымызгъа анълам къошкъан тесирини кет-кете джоямыз. Кечиджи олгъангъа мейиль беремиз, дюнья-ахирет тенълигини козетмеймиз, дюньявийлешемиз. Сайгъылы мусульманлар! Дюньявийлешмек – Аллахны ве ахиретни унутып, буюк бир корьмемишликнен дюньягъа сарылмакътыр; Аллахкъа нисбетен месулиетлерни ихмал этмек, бутюнлей дюньягъа ёнельмектир; диний инанч ве дегерлерни аяттан узакълаштырмакътыр; ич олюм кельмейджек киби, дюнья малына тюшкюн олмакътыр. Юдже Раббимиз инсанынъ бу янълыш позициясы акъкъында бойле буюра: «Анджакъ сиз (эй, инсанлар!) ахирет даа хайырлы ве даа девамлы олгъаны алда, дюнья аятыны усьтюн корьмектесинъиз» («Aля», 87/16, 17). Азиз муминлер! Аллах Тааля бизлерни бу фаний дюньягъа имтиан ичюн ёллады. Мусульман, эльбетте, дюньясы ичюн чалышаджакътыр. Амма, ахиретини де ихмал этмейджек. Эр не къадар асыл макъсад ахирет юртуны къазанмакъ олса да, дюнья ниметлеринден де элял шекильде файдаланмакъ эсастыр. Етер ки, мумин къазангъан имкянларынынъ махкюми олмасын, имкянларыны Раббимизнинъ разылыгъына келишкен бир шекильде къуллансын. Аллах Тааля Къуран-ы Керимде, «Къaсaс» суресинде, бойле буюра: «Аллах санъа бергенинден (Онынъ ёлунда масраф этип,) ахирет юртуны исте; амма дюньядан да насибинъни унутма. Аллах санъа ихсан эткени киби, сен де (инсанларгъа) яхшылыкъ яп. Ер устюнде бозгъунджылыкъ арзулама. Шубесиз, Аллах бозгъунджыларны севмей» («Къaсaс», 28/77). Къыйметли мусульманлар! Дюньявийлешмекнинъ бизге берген зарарларынынъ башында шуурсыз тюкетюв келе. Дюньянынъ бир кошесинде инсанлар ашайджакъ бир локъмагъа биле мухтадж экенде, дигер бир кошесинде баягъы исраф япыла. Языкъ ки, кунюмизде инсанлар бахтлы олмакъны эр шейни бол къулланувнен багълайлар. Чокъ ве паалы шейлерни къулланып, бахтлы оладжагъымызны тюшюнген алгъа кельдик. Амма къарарсыз къулланув инсаний ве ахлякъий дегерлеримизни зеэрлендире. Шуурсыз тюкетюв себебинден бир чокъ инсан бордж ве фаиз батакълыгъында бата. Нидже аиледе хузурсызлыкъ ве чаресизлик мейдангъа келе. Албуки, Севимли Пейгъамберимиз (с.а.в.) юзйыллар эвелинден инсанлыкъны бойле тенбиелеген: «Адем огълу (инсан): «Малым, малым!» – дей. Эй, Адем огълу! Аджеба, ашап тюкеткенинъден, кийип эскирткенинъден ве ахиретте къаршылыгъыны алмакъ узьре берген садакъанъдан башкъа сенинъ малынъ бармы?» (Муслим, «Зухд», 3). Сайгъылы муминлер! Исрафны икътисаткъа, ачкозьлюкни къанааткъа, къасеветни тевеккюльге, боллукъны берекетке чевирмекнинъ ёлу дюнья ве ахирет арасында тенълик къурмакътыр. Эр эки аятымызгъа да акъ эткенлери къадар ятырым япмакътыр. Бойле экен, дюнья аятынынъ козь ачып къапаткъаны къадар тез кечкенини акълымыздан чыкъармайыкъ. Сонъсуз олгъан ахирет аятымыз ичюн азырлыкъ япайыкъ. Эр ишимизде ве арекетлеримизде косьтериштен узакъ, саде ве алчакъгонъюлли олайыкъ. Хутбени Юдже Раббимизнинъ «Фатыр» суреси, 35/5-нджи аетинен битирем: «Эй, инсанлар! Аллахнынъ вадеси керчектир; сакъын дюнья аяты сизни алдатмасын ве алдатыджы (шейтан) да, Аллах акъкъында сизни къандырмасын!» [embed]http://youtu.be/eGeSq0m3v4M[/embed]