Aqmescitte Orta asırlarda Kalğa Sultannıñ sarayı yerleşken yerde qurucılıq işleri toqtatıldı. Bunıñ aqqında iyülniñ 31-nde Qırım müendislik ve pedagogika universitetinde ötkerilgen tögerek masa devamında belli oldı. Tögerek masa RF Devlet Dumasınıñ deputatı Ruslan Balbekniñ teşebbüsinen teşkil etildi.
Forumda Qırım arhiyeologiya İnstitutınıñ alimleri, tarihçılar, ülkeşınaslar, Aqmescit memuriyeti vekilleri,medeniy asabalıqnıñ qoruvı ve qurucılıq nezareti Hızmetiniñ hadimleri iştirak ettiler.
QC devlet qurucılığı nezareti Hızmeti yolbaşçısı vazifesini eda etken Nariman İsayevniñ malümatına köre, şu topraq damartısı içün şirketniñ bütün kerekli vesiqaları bar. 10 sotka üç topraq damartısı 2014 senesinden evel ayırılğan, 2015-2016 seneleri devamında bu topraq damartıları resmiyleştirildi. Amma, qurucılıq alıp barmaq içün vesiqaları yoq. Bu sebepten, şimdiki vaqıtta inşaat işleri toqtatıldı, qurucılarğa qarşı memuriy protokol tizildi, qurucılıqnı yasaq etken tenbiye berildi.
Hatırlatamız, bundan evel Qırım Cumhuriyeti Yolbaşçısı Sergey Aksönov Qırım Müftisi hacı Emirali Ablayevniñ muracaatı ile teşkerüvni keçirmege avale etip, şu topraqlarda inşaat işlerini toqtatamağa emir etti.
Nariman İsayev vade etkeni kibi, qurucılıq şirketi qararğa boysunmasa, inşaat viran etilecek. Vaziyetni öz nezareti astında tutqanını qayd etti. Şimdiki vaqıtta, qurucılıq işleri alıp barılmay, şirket qoranı bozmaq kerek.
Qırım Müftisi hacı Emirali Ablayev bu vaziyetke ciddiy yanaşmağa rica etti.
“Kalğa Sultan sarayı yerleşken topraqlar tarihiy yerler olğanını er kes bile. Bunıñ içün, tek bir ümütimiz sizsiñiz, bu topraqlarnı saqlap qalmalımız”, – dedi Müfti.
Tögerek masa devamında Ruslan Balbek ileride ötkerilecek tedqiqiy işler içün bütün kerekli vesiqalarnı azırlap, nazirlik ve komitetlerge muracaatlar yollamağa teklif etti.
Ruslan Balbekniñ aytqanına köre, mezkür tögerek masada boş laflar degil de, konstruktiv teklifler yañğıradı. İştirakçiler bu fikirge qoşulıp, bu tarihiy mekân tedqiq etilmegence, iç bir türlü qanun bozuluvlarğa yol bermemege añlaştılar.
“Arhiv vesiqaları ve spravkalarnıñ alınması yeterli degil. Qırımtatar halqı ve bütün Qırımğa ait yadikârlıqnıñ saqlavını teminleycek vesiqa kerek. Tarihiy-medeniy ekspertiza ve oña köre qarar lâzim”, – dedi Balbek. Deputat añlatqanı kibi, Rusiye qanunlarına binaen azırlanğan vesiqa büyük adımlarnı yapmaq içün sebep olur.
RF Prezidenti yanında milletlerara munasebetleri boyunca Şura azası Eskender Bilâlov bu vaziyet qırımtatar cemaatçılığı tarafından muzakere etilgenini qayd etti.
“Sır degil ki, bu meselege siyasetni qarıştırmaq ıntıluvlar bar, amma, asılında bunda milliy faktor yoq. Men ertaraflama yardım köstermege azırım”, – dedi Eskender Bilâlov.
Tavrida Merkeziy müzeyiniñ müdiri Andrey Malgin bildirgeni kibi, Qırım paytahtınıñ orta asır tarihı kerekli seviyede ögrenilmedi. Bu sebepten, arheologik tedqiqatlar teşkil etilmeli. Malginniñ malümatına binaen, QC Cemaat palatası şeer yolbaşçısına muracaat etip, qurucılıqqa yol bermemege rica etti.
“Tögerek masa” devamında prokuraturağa yazmaq qararı alındı.
Hatırlatamız, evelden bu topraqlarda inşaat işleri başlandı, qora qoyuldı ve eskavator çalıştı. Bu kibi vaziyet 2015 senesi endi yüz bergen edi. O vaqıt Diniy İdare ve Cumhuriyet akimiyeti qarışıp, qurucılıqnı toqtattılar.
Spravka:15-16 asırlarda şimdiki Vorovskiy soqağında, Aqmescitte kompleks yerleşe edi, onıñ terkibinde cami ve medrese, kütüphane ve qalğa –sultannıñ sarayı yerleşe edi. Qalğa –Sultan – handan soñ, devlette birinci insan edi. Bu vazife 1486 senesi üçünci Qırım hanı Meñli hanı tarafından tesis etildi. Er han tahtqa çıqqan soñ, qalğanı tayin ete edi. Bu vazifege ya hannıñ oğlu, ya ciyeni, ya da qardaşlarnıñ biri keçe edi. Qalğanıñ yaşağan şeeri – Aqmescit edi. Onıñ sarayı şimdiki “Moskva” musafirhanesi yanında yerleşken. Saray 300 yıl turıp, viran etildi. 18-nci asırnıñ soñundan başlap, tarihiy kompleks yerinde bira azırlağan işhane çalışqan, soñra, bu yerde Vaysbordnıñ işhanesi çalıştı. Arheologik tedqiqatlar iç bir vaqıt keçirilmedi.
QMDİ MDT matbuat hızmeti
