Хидает
АРСЕН ВЕ ХАЙРУННИСА ЯГЛЫЕВЛЕР: «Бизим ичюн энъ муими – Аллах разы оладжакъ бир къоранта олмакъ»
Опубликовано:
Арсен ве Хайрунниса Яглыевлер бир аиле оларакъ диний маариф саасында хызмет этелер. Арсен Яглыев энди 17 йыл девамында Къурман районынынъ баш имамыдыр. Оларнынъ дестеги иле Къурман районында диний курслар, Къуран-и Керим курслары ачыла. Къорантада беш бала осе, олар да балалыкътан хызмет ве диний маариф не олгъаныны билелер. Арсен бей, Къурман районынынъ баш имамы вазифесини беджересинъиз. Бу ёлгъа насыл кельдинъиз. Сизни ким ильхамландырды? Арсен Яглыев: Бу ёлгъа озюм кельдим, лякин оджаларым манъа пек ярдым этти. Мен Къалай медресесинде окъугъанымда, Иззет оджам эр заман хызмет акъкъында бойле айта эди: «Биринджиден, бу – эманеттир, экинджиден, – япкъан ишинъни севмек керек». Меним вазифем – бир эманеттир ве Аллахнынъ ризасы ичюн акъкъымны ерине кетирмеге тырышам. Районнынъ баш имамы олмакъ къолай дегиль. Бутюн джамилер, дин джемиетлер меним незаретимде. Эр джума куньлери район боюнджа джамилерге барамыз, джумалар кечиремиз. Незарет этемиз, агъыр вазиетте яшагъан къоранталар акъкъында бильгилер топлаймыз, сонъра бу аилелерге ярдымджы олмагъа арекет этемиз. Имамлыкъ вазифесинден гъайры, оджалыкъ этем. Омюр аркъадашым Хайрунниса оджанен берабер койлерге къатнап, Къуран окъувы ве диннинъ темеллери дерслерини кечиремиз. Районынъызда не къадар кой бар? Бу койлерде имамлар ве джамилер иле проблемлер ёкъмы? Арсен Яглыев: Районымызнынъ теркибинде 82 кой бар. Бу койлернинъ 20-синде джами я да ибадетхане чалыша. Бутюн койлер имам я да моллагъа багълы. Бир имам я да молла 3-5 койге бакъа. Къурманда ярымадада екяне хафызлар медресеси чалыша. Бу медресе акъкъында тариф этинъиз. Арсен Яглыев: Бизим районымызда буюк джамимиз ве хафызлар медресеси бар. Джами 1999 сенеси къурулды, онынъ ады «Мекке джамиси». Шимдики заманда джами азбарында хафизлер медресеси чалыша. О, 2003 сенеси ачылды ве бугуньки куньде медресеге 6-7 сыныфтан башлап балалар окъушкъа къабул этиле. Карантин вазиетинде бутюн кутьлевий тедбирлернинъ кечирильмеси ясакъ этильгени себебинден, джума намазлары ве дигер диний тедбирлер отькерильмегени шараитте мусульманлар бутюн ибадетлерни эвде кечире. Бу вакъыт девамында джемаат насылдыр проблемлерге расткельдими? Арсен Яглыев: Карантин вазиетинде бутюн джамилер къапалы ве джемаат иле ибадетлер кечирильмей. Бу мусульман джемаатымызгъа бираз агъыр келе, амма не япайыкъ, сонъу хайыр олсун. Джемаатымыз яхшы, сабырлы, анълайышлы, проблемлер ёкъ, Аллахкъа шукюр. Садедже, базы мерасимлер боюнджа (дженазе, дуалар) джемаатымызнынъ суаллери олса, телефон этип, сорайлар. Хайрунниса оджа, вазифенъиз акъкъында тариф этинъиз. Не вакъыт дерслерни кечирмеге башладынъыз? Бу ёлда сизни ким ильхамландырды? Хайрунниса Яглыева: Мен оджалыкъ вазифемни 2005 сенеси башладым. Башта Къурман джамисинде, сонъра исе, койлерде де дерс бердим. Медреседе алгъан бильгилеримнен пайлашмагъа истедим. Бунынъ ичюн илянлар бердим ве бир къач кунь ичинде телефонлар ачылды, инсанлар дерске къошулмагъа истеклерини бильдирдилер. Бундан сонъ «Файдалы илим» лейхасынынъ оджасы олдым ве айны шекильде дерслер бермеге девам этем. Бундан да гъайры, къызлар медресесинде де оджалыкъ яптым. Талебелеринъизге энъ эсасы нени ашламагъа тырышасынъыз? Хайрунниса Яглыева: Дерслеримизде энъ эсасы – Къуран окъумакъ ве темель диний бильгилер огренмек. Аллах севгиси, Онъа итаат, Ресулюллах севгиси, нумюневий бир мусульман олмакъ ве динимизнинъ дигер меселелерини огретемиз. 15 йыл девамында вазифемни авесликнен япам. Джамимизде де семинарлар, субетлер кечириле. Шимдики бу вазиетнен эр шей токътатылды. Сонъунда Аллах хайырлысыны берсин. Эр бир къадыннынъ биринджи ве эсас вазифеси – аналыкътыр. Чокъ балалы ана олмакънен берабер оджалыкъ вазифесини беджермеге насыл етиштиресинъиз? Хайрунниса Яглыева: Чокъ балалы ана олмакъ – гузель дуйгъудыр. Эр шей къадынгъа багълы. Мен дерслерге балачыкъларымнен бара эдим. Меселя, биринджи балам дюньягъа кельгенде, 40 куньден сонъ меннен дерслерге къатнады, сонъра битасынен отурды. Экинджиси догъгъанда, о да ильк айлары меннен дерске къатнады, сонъра татасынен берабер эвде къала эди. Бойлеликнен, эписи балачыкълар дерслериме къатнадылар. Шимди исе, эки буюк къызым буюди ве, тата олып, эвде къардашларыны бакъалар. Олар меним ярдымджыларым ве дестекчилерим, Аллах олардан разы олсун! Бала тербиесинде энъ муими недир? Хайрунниса Яглыева: Бала тербиесинде энъ муими, биринджиден, оларгъа орьнек олмакътыр. Чюнки балалар ана-бабасына бенъзер, олардан огренелер. Экинджиден, севги ве сайгъы ичинде яшамакъ ве оларгъа да буны ашламакътыр. Бир къоранта олып, умумий буюк ишни беджересинъиз. Сизге бакъып джемаат нумюне ала. Аиленъизнинъ къыйметлери насыл? Арсен ве Хайрунниса Яглыевлер: Чокъ балалы аиле олмакъ, керчектен, козьге корюне. Биз ичюн энъ муими – Аллах разы оладжакъ бир къоранта олмакъ ве балаларымызнынъ акъикъий бирер мусульман олып оськенлерини корьмектир. Буюклерге сайгъы, кичиклерге урьмет этип, аятларыны девам этмесини ве, кенди къоранталары олгъан сонъ, бу шейлерни озь балаларына огретмелерини истеймиз. Бу мубарек Рамазан айында окъуйыджыларымыгъа насыл тилеклеринъиз бар? Арсен ве Хайрунниса Яглыевлер: Раббимиз бу Рамазан айыны миллетимиз ичюн хайырлы ве мубарек этсин. Бу имтиан дюньясында догъру ёлдан шашыртмасын. Миллетимизге ве бутюн мусульман умметине буюк сабыр, къуветли иман ве къавий сагълыкъ берсин, амин! Эвелина Аблязова
Шевваль оразасы ве Рамазан кеффарети
Опубликовано:
Инсан огълу эджелининъ не вакъыт келеджегини бильмегени ичюн хайырлы ишлерде, борджларда ве, энъ муими, Юдже Раббине олгъан борджларында аджеле этмек керек. Борджларны ахиретке къалдырмайып, бу дюньяда къапатмагъа тырышмакъ керек, чюнки ахиреттеки эсап даа буюк ве агъырдыр. Бунынъ ичюн кимнинъ Рамазандан къалгъан борджлары олса, Юдже Раббине олгъан бу борджларыны Шевваль айындан башлап одемеге чалышмакъ керек. Шевваль айы – Ораза байрамынынъ биринджи кунюнден башлана. Къазалары олгъан кимсе учь байрам кунюнде байрам эте, якъынларыны зиярет этип, хайырлай ве бу куньлери ораза тутмай. Байрам куньлеринден сонъ исе, кимнинъ къазасы бар исе, къазасыны, кимнинъ кеффарети бар исе, кеффаретини, ким суннет олгъан Шевваль оразасыны тутмагъа истесе, оны тутмагъа тырышмакъ керек. Рамазан айы тышында тутулгъан ич бир ораза Рамазан оразасынынъ ерини тутмаз, амма борджлу олып, бу дюньядан кетмемели. Пейгъамбер Эфендимиз (а.с.) бир хадисинде бойле буюргъан: «Ким Рамазан оразасынынъ бир кунюни себепсиз ве хаста олмагъаны алда бозса, омюрининъ сонъуна къадар тутаджакъ ич бир ораза онынъ ерини алмаз» (Бухарий). Ким де Рамазан оразасы бозулмасынынъ джезасыны билип, оразаны себепсиз бозса, джеза оларакъ алтмыш кунь ораза тутмакъ керек оладжакъ. Пейгъамбер Эфендимиз (а.с.) Рамазан оразасыны бозгъан бир адамгъа къул азат этмесини, я да эки ай ораза тутмасыны, я да алтмыш фукъарени тойдурмасыны эмир этти (Муслим). Бунынъ ичюн ким биле-биле оразасыны бозса, алтмыш кунь джеза оларакъ, ве бир кунь къаза оларакъ, топлам алтмыш бир кунь ораза тутмакъ керек. Алтмыш куньлюк кеффарет оразасы бир-бири артындан, ара бермеден, тутулмалы. Ким буны япса, дюньяда джезасыны одеген сайылыр ве борджуны одер. Ким япмаса, джезасы ахиретке къалыр. Пейгъамберимиз (а.с.) бир де Шевваль айына буюк эмиет берип, бу айда алты кунь ораза тута эди. Бир хадис-и шерифинде о, бойле буюргъан: «Ким Рамазан оразасыны тутса, сонъра Шевваль айындан онъа алты кунь къошса, бутюн йыл ораза туткъан киби олур» (Муслим). Башкъа бир хадисте Пейгъамберимиз (а.с.) бойле буюргъан: «Рамазан айында ораза тутмакъ он ай оразалы олмакъ кибидир. Шевваль айында ораза тутмакъ исе, эки ай ораза тутмакъ кибидир. Рамазаннен берабер Шевваль айыны оразанен кечирген кимсе бир йыл ораза туткъан кибидир» (Ибн Хузейме). Бу мубарек куньлер битмеден ве шейтан омюримизни ве вакъытымызны файдасыз шейлернен толдурмадан, озюмизни ахиретке азырлайыкъ. Хайырлы ишлер япып, савап къазанмагъа аджеле этейик. Намазларымызны ве оразаларымызны эда этип, Раббимизге сыгъынайыкъ. Чюнки туткъан оразаларымыз ве намазларымыз бизлерни ярамай шейлерден къорчалай ве дженнетке кеткен ёлумызны къолайлаштыра. Севгили Пейгъамберимиз (а.с.) бир хадис-и шерифинде бойле буюргъан: «Ораза джеэннем атешинден къорчалагъан бир къалкъандыр» (Бухарий). Бунынъ ичюн эм беденлеримизни, эм де нефислеримизни даима оразанен тербиелемек керекмиз. Чюнки шейтан бизим вуджутларымызда, къанымыз киби, долаша биле. Пейгъамберимиз (а.с.) бойле буюргъан: «Шейтан адамнынъ беденинде къан долашкъаны киби долаша» (Бухарий). Къанны темизлеген ве дамарларны сыкъкъан исе, оразадыр. Бу да шейтаннынъ бизге аким олып, ичимизде долашмасына маниа ола. Раббим бизлерни шейтаннынъ ийлелеринден ве шерринден къорчаласын! Ридван Максудов
Къадир геджеси
Опубликовано:
Юдже Раббимизнинъ икметинен базы вакъытлар дигеринден устюн япылгъан, бу вакъытларгъа даа зияде мукяфат ваде этильген. Къадир геджеси исе, Аллахнынъ Къуран-ы Керимде энъ зияде мукяфат ваде эткени энъ къыйметли замандыр. 2020 сенеси Къадир геджеси майыс 19-20 багълагъан геджеге тюше. «Дуррун менсур» адлы эсерде, Хазрет-и Энестен (р.а.) кельген риваетке коре, Аллахнынъ Ресули бу гедже акъкъында бойле буюргъан: «Аллаху Тааля Къадир геджесини умметиме лютуф этти. Эвельки умметлерге бойле бир гедже берильмеди». Ривает этильгенине коре, Ресулюллахкъа (с.а.с.) умметининъ омюри косьтерильген. Ресулюллах (с.а.с.) буны, эвельки умметлернинъ омюрине нисбетен, къыскъа корьди. Умметининъ эвельки инсанларнынъ узун омюрлеринде ишлегенлери амеллерге иришемейджеклерини тюшюнди. Бу себептен, Аллаху Тааля онъа ве умметине бинъ айдан даа хайырлы олгъан Къадир геджесини лютуф этти («Муватта», «Итикаф», 15). Дигер бир риваетке коре де, Ресулюллах Эфендимиз (с.а.с.) Исраиль союндан бир инсаннынъ бинъ йыл Аллах ёлунда джихад эткенини анълаткъаны вакъыт сахабе-и кирам бунъа сукъландылар. Бунынъ ичюн Юдже Аллах уммет-и Мухаммедке бу геджени лютуф этти. Эбу Хурейреден (р.а.) ривает этильгенине коре, Ресулюллах Эфендимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Ким, иман этип, ве ихляс иле Къадир геджесини ибадет ве итаатнен кечирсе, кечкен гунахлары магъфирет этилир» (Бухарий, «Иман», 25). Къадир геджесине иришмек ве онынъ фейиз ве берекетинден файдаланмакъ ичюн эр геджени Къадир геджеси киби бильмек ве эр вакъыт салих бир къул оларакъ яшамакъ керек. Амма, хусусан, Рамазан айында ве онынъ сонъ он кунюнде юкъламамакъ ве Къадир геджесини къыдырмакъ керек. «Къадир геджесини Рамазаннынъ сонъ он куню ичинде аранъыз» (Бухарий, «Лейлету’ль-къадр», 3; Муслим, «Сыям», 219) буюргъан Аллах Ресулюнинъ бу сонъ он кунюндеки алыны Хазрет-и Айше анамыз (р.а.) бойле анълата: Ресулюллах (с.а.с.) Рамазан айында дигер айлардан даа зияде ибадет этмеге тырыша эди. Рамазаннынъ сонъ он кунюнде де Рамазан айынынъ дигер куньлерине коре даа чокъ ибадет эте эди (Муслим, «Итикаф», 8). Дигер бир ривает исе бойледир: «Рамазан айынынъ сонъ он куню киргенде, Ресулюллах (с.а.с.) геджелерни ибадетнен кечире, эв халкъыны уяндыра, джиддиетнен ибадет эте ве апайларынен мунасебетини кесе эди» (Бухарий, «Лейлету’ль-къадр», 5; Муслим, «Итикаф» 7). Бинъ айдан даа хайырлы олгъан Къадир геджеси эйилик ольчюлерининъ тайин этильгени ве вазифели мелеклерге эмирлер алында берильгени геджедир. Келеджек йылгъа къадар мейдангъа келеджек адиселер бу геджеде языла ве мелеклерге бильдириле. Язылмагъан ич бир шей мейдангъа кельмей. Къадир геджесинде акъкъымызда эйи шейлернинъ белли олып, языгъа кечмеси ичюн чокъ дуа этейик. Ресулюллах (с.а.с.) бу мубарек гедженинъ, хусусан, Рамазан-ы Шерифнинъ сонъ он кунюнде аранмасыны тевсие эткен ве озю де эр йыл итикафкъа кирип, бу геджени ибадетнен къаршыламагъа истеген. Бу мубарек геджеде япылгъан итаат, ибадет ве савап ондан тыш бинъ ай амель иле къазаныладжакъ олгъан хайыр ве саваптан даа хайырлыдыр. Бу мубарек геджеде дуа суннеттир. О, дуа вакъытларындан биридир. Хазрет-и Айше анамыз (р.а.) бу геджеге иришсе, насыл дуа этмеси керек олгъаныны: «Эй, Аллахнынъ Ресули, Къадир геджесине расткельсем, не айтайым?» – деп сорады. О да бойле буюрды: «Аллахумме иннеке афуввун, тухиббу’ль-афве фефуанни / Аллахым! Сен афу этесинъ, афу этмеге севесинъ, мени афу эйле». Суфьян-ы Севрий хазретлери деген ки, бу гедже дуа этмек намаз къылмакътан даа саваптыр. Къуран-ы Керим окъуп, дуа этильсе, гузель олур. Ресул-и Экрем хазретлери (с.а.с.) Рамазан геджелеринде гъайретнен ибадет эте ве тертиль иле Къуран окъуй эди. Истер, рахмет аети кечкенде, истер, азап аети кечкенде Аллахкъа сыгъына эди («Хакъ дини Къуран дили»). Кене хадис-и шерифлерде Къадир геджеси акъкъында «Сонъ он кунюндеки тек геджелерде аранъыз», «Йигирми дёртюнджи геджесинде аранъыз», «Йигирми единджи геджесинде аранъыз» шекилинде ифаделер ер ала. Базы сахабелер тюшлеринде Къадир геджесининъ Рамазаннынъ сонъ еди геджесинде олгъаныны корьгенлер ве буны Хазрет-и Пейгъамберге бильдиргенлер. Бунъа джевап оларакъ Ресулюллах (с.а.с.): «Къадир геджесинен алякъалы тюшлеринъизнинъ Рамазаннынъ сонъ еди геджеси устюнде топлангъаныны корем. О алда, Къадир геджесини арагъан оны Рамазаннынъ сонъ еди геджесинде арасын!» – деп буюрды (Бухарий, Муслим). Хазрет-и Энестен (р.а.) ривает этильгенине коре, Рамазан айы кельгенде, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюра эди: «Сизге ичинде бинъ айдан даа хайырлы бир гедже олгъан бир ай кельген. Ким о гедженинъ хайырындан марум къалса, о, бутюн хайырлардан марум къалгъан демектир. О гедженинъ хайырындан ялынъыз керчектен насипсиз бири марум къалыр» (Ибн Мадже). Хазрет-и Энеснинъ (р.а.) риваетине коре, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюрды: «Къадир геджесинде Джебраиль (а.с.) мелеклерден бир джемаат иле ер юзюне эне. (Мелеклер) аякъта я да отурып, Аллахны зикир эткен (ве ибадет иле мешгъуль олгъан) кимселерге рахмет дуасы япалар. Байрам куню кельгенде, Аллаху Тааля къулларынынъ (япкъанлары ибадетлер иле) мелеклерге къаршы макътаныр. (Чюнки олар инсаннынъ ильк яратылышында оны къусурлы корьген эдилер). Оларгъа: «Мелеклерим! Вазифесини там япкъан бир ишчининъ мукяфаты недир?» – деп сорар. Олар: «Раббимиз! Онынъ мукяфаты акъкъынынъ там оларакъ берильмесидир», – дерлер. Сонъра Аллаху Тааля шойле буюрыр: «Мелеклерим! Меним эркек ве къадын къулларым оларгъа юклегеним вазифени ерине кетирдилер. Сонъра, юксек сес иле дуа япып, байрам намазыны къыладжакълары ерге чыкътылар. Иззетиме, джелялиме, керемиме, юджелигиме ве юстюнлигиме емин олсун ки, оларнынъ дуаларыны мытлакъа къабул этеджем. Сонъра инсанларгъа сесленип: «Айды, къайтынъыз, сизни багъышладым, гунахларынъызны эйиликке чевирдим», – буюрыр. Бойледже, олар, гунахлары багъышлангъан оларакъ, (байрам намазыны къылгъанлары ерден) эвлерине къайтарлар» (Бейхакъий, М. З. Къандехлевий, «Фезаилю Рамазан», 62). Раббим бу мубарек геджени Уммет-и Мухаммеднинъ уянмасына ве къыямына весиле этсин! Ремзи Къуртдеде
Фатиме бинт Эсед (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Фатиме (р.а.) – Пейгъамберимизнинъ киеви олгъан Хазрет-и Али эфендимизнинъ анасыдыр. О, яхшылыкъ япмагъа, оксюз ве фукъарелерни бакъмагъа пек севген, федакяр бир ханым эди. Чокъ балалары олгъаны ичюн, акъайына буюк къорантасыны бакъмагъа ярдымджы олгъан. Олар пек де зенгин дегиль эдилер. Эбу Талибнинъ бабасы кечинген сонъ, о, кичик къардашынынъ огълу Мухаммедни (с.а.с.) де озь эвине алгъан. Фатиме (р.а.) оны озь эвляды киби севип, оксюз олгъаныны ич ис эттирмеди. Озь балалары беклеп тургъан вакъытта, башта кичик Мухаммедни (с.а.с.) ашатып, кийиндирип, сачыны тарай эди. Ана севгисинден марум этмемеге тырыша эди. Мухаммед (с.а.с.) озь ювасыны къургъандже, эмджеси Эбу Талибнинъ ве енгесининъ эвинде яшады. Мухаммед (с.а.с.) пейгъамбер олгъан сонъ, Фатиме (р.а.) мушриклернинъ онъа зарар бермесине пек яна ве оны даима къорчаламагъа тырышкъан. Акъайы Эбу Талибнен берабер оны имае этип, аджыларыны унуттырмагъа чалышкъан. Чокъ кечмеден де, бу юдже даветнинъ тесиринен мусульман олгъан. Анасы киби севген бу ханымнынъ мусульман олмасы Пейгъамберимизни (с.а.с.) пек къувандыргъан эди. Фатиме (р.а.) мусульманларнен берабер Мединеге кочип, Аллах ёлунда бу федакярлыкъны да япты. Мединеде огълу Али Пейгъамберимизнинъ къызы Фатименен эвленди. Онъа да эм аналыкъ япты, эм сырдаш олды. Пейгъамберимиз Фатимени (р.а.) даима зиярет этип, гонъюлини ала, онъа ярдым эте эди. Онъа «анам» дей эди. Мухаммед Пейгъамбер (с.а.с.) Мединеге хиджрет эткенден сонъ дёрт йыл кечти. Бир кунь Пейгъамберимиз (с.а.с.) гъает кедерли эди. Бунынъ себебини сорагъанларгъа: «Бугунь анам вефат этти», – деп айтты. Пейгъамберимиз урбасыны чыкъарып, онъа кефин олсун, деп берди. Дженазе намазыны да озю къылдырды. Атта, мезарына кирип, бираз ятты. Козьлери яшланды, агълай эди. Онынъ бу арекети Фатиме (р.а.) ичюн бир бахшыш эди. Чюнки, бедени тийгени мезар бир дженнет багъчасы олгъан. Сонъра да Фатимени (р.а.) шу мезаргъа къойдылар. Пейгъамберимиз (с.а.с.) къабири башында агълап-агълап, дуа этти. Сахабелер сорадылар: – Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Бу ханымгъа косьтергенинъиз мунасебетни башкъа бир кимсеге косьтергенинъизни корьмедик! Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле джеваплады: – Чюнки о, меним анам эди. Озь балалары ач олса да, башта мени тойдура эди. Озь балалары эвге кирли олып къайтса да, башта мени ювундырып, сачыма гуль суву якъып, тарай эди. О, меним анам эди. Эмджем Эбу Талибден сонъра, бу апайчыкънынъ манъа япкъан яхшылыгъы къадар япкъан бир кимсени бильмейим. Онъа о бир дюньяда дженнет урбалары кийдирильсин деп, озь урбамны кефин яптым. Мезары кенъ ве раат олсун деп, мезарында яттым». Къабирине топракъ аткъан сонъ, Пейгъамберимиз (с.а.с.) Аллахкъа бойле ялварды: «Эй, Юдже Мевлям! Онъа мерхамет эт ве оны хайырнен такъдирле! Анамдан сонъ, манъа аналыкъ япты! Озю ач къалып, мени тойдурды. Буны да тек Аллах ризасы ичюн япты. Аллахым! Анам Фатиме бинт Эседни багъышла, онынъ мезарыны кенълештир. Меним ве менден эвельки пейгъамберлернинъ хатыры ичюн, дуамны къабул эйле!» Бираз сонъра, Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бетинде тебессюм пейда олды ве о, бойле деди: «Джебраиль бу ханымнынъ дженнетке киреджеги акъкъында хабер этти! Ве Юдже Аллах онынъ дженазе намазына 70 000 мелекни ёллады. Онынъ дженазе намазыны мелеклер де, сизнен берабер, къылдылар». Иште, Аллахнынъ Пейгъамберине (с.а.в.) нисбетен урьмет, хызмет ве севгининъ маневий бир бедели не къадар гузельдир! Акъайы мусульман олмады, амма, бу ал оны ич токътатмады. О, динине хызмет этип, мусульманларгъа ярдым этип яшады. Аллах бизни дженнетте бу мубарек ханым иле къомшу этсин! Аллах ондан разы олсун! Эмине Асанова
Шифа аетлери
Опубликовано:
Бу куньлери дюньяда яйылгъан «Коронавирус» себебинден чокъусы ватандашларымыз къасевет ичине далды. Амма, бизим энъ буюк дестекчимиз – Аллахтыр. Дуа исе, – муминнинъ энъ буюк имаесидир. Онынъ ичюн дуа этип, экимлер берген тевсиелерге риает этейик ве гонъюль раатлыгъыны джоймайыкъ! Асылында Къуран-ы Керимнинъ эр бир аети шыфалыдыр. Амма, базы бир аетлер шифа ичюн, дертке дерман олмасы ичюн Пейгъамберимиз (с.а.с.) вакъытытндан окъулып кельмекте. Бутюн керек олгъан тиббиет ве гигиена тедбирлерини алгъан сонъ, биз бу аетлерни, шифа ниетинен окъуй билемиз: [Ве ешфи судура къавмим муминин]. Манасы: «Ве мумин топлумынынъ къальплерини шифаландырыр» («Тёвбе» суреси, 9/14). [Я эййухан-насу къад джаэткум мевъизатум мир раббикум ве шифауль лима фис-судури ве худев ве рахметуль лиль-муминин]. Манасы: «Эй, инсанлар, сизге Раббинъизден бир огют, къальплерге бир шифа ве инсанлар ичюн бир ёл косьтериджи ве рахмет (олгъан Къуран) кельди» («Юнус» суреси, 10/57). [Ве нунеззилю мине’ль- къуръани ма хуве шифаув ве рахметуль лиль-муминин]. Манасы: «Ве Биз Къурандан муминлер ичюн шифа ве рахмет олгъаныны эндиремиз» («Исра» суреси, 17/82). [Ве иза меридту фехуве ешфин]. Манасы: «Хасталангъан вакъытымда манъа шифа берген Одыр» («Шуара» суреси, 26/80). [Къуль хуве лиллезине амену худев ве шифа]. Манасы: «Айт: «О (Къуран), инангъанлар ичюн догъру ёлны косьтериджи ве шифадыр» («Фуссылет» суреси, 41/ 44). Пейгъамберимиз Мухаммед Мустафа (с.а.с.) исе, хаста олгъанда, бойле бир дуа япа эди: «Бу хасталыкъны ёкъ эт, эй, инсанларнынъ Рабби! Шифа бер, чюнки шифа берген Сенсинъ. Береджек шифанъдан башкъа шифа ёкътыр. Ойле шифа бер ки, ич бир хасталыкъ къалдырмасын» (Бухарий, Муслим). Шифаны берген ялынъыз Аллахтыр. Аллах эпимизни хасталыкълардан, къаза-белядан сакъласын!
Балаларымыз бизден эвель кетсе
Опубликовано:
Дюнья – имтиан еридир, ве эр кеснинъ сынавы фаркълыдыр. Кими малнен, кими сагълыкънен, кими де бала-чагъасынен сынала. Инсан ичюн энъ агъыр сынавларындан бири – онынъ севген якъынларындан бирисининъ бу дюньядан айырылмасыдыр. Эльбетте, эр бир олюм вефат эткеннинъ якъынлары ичюн агъыр бир кедер, буюк бир имтиандыр. Амма эгер вефат эткен кимсе – баламыз олса, бу айры бир аджы ве кедердир, эльбет. Эбу Мусадан (р.а.) ривает этильгенине коре, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан эди: «Бир къулнынъ баласы ольгени вакъыт, Аллаху Тааля мелеклерине: «Къулумнынъ баласынынъ рухуны алдынъызмы?» – деп, буюра. Мелеклер: «Эбет», – дейлер. Аллаху Тааля: «Къулумнынъ гонъюль мейвасыны, джан парчасыны къопардынъызмы?» – деп, сорай. Мелеклер: «Эбет», – дейлер. Аллаху Тааля: «Я, къулум не деди?» – дей. Мелеклер: «Санъа хамд этти ве «Инна лилляхи ве инна илейхи раджиун» («Шубесиз, биз Аллах ичюнмиз ве, шубесиз, биз Онъа къайтаджакъмыз») айтты», – дейлер. Бунъа джевап оларакъ, Аллаху Тааля: «Айса, къулум ичюн дженнетте бир эв япынъ ве адыны да «Хамд эви» къоюнъыз!» – деп, буюра» (Тирмизий, «Дженаиз», 36). Энестен (р.а.) ривает этильгенине коре, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан: «Даа пишкинлик чагъына етмеген учь баласы ольген эр мусульманны Аллах, балаларына олгъан рахмет ве шефкъаты себебинден дженнетке къояр» (Бухарий, «Дженаиз», 6, 91; Муслим, «Бирр», 153. Айрыджа бакъ: Тирмизий, «Дженаиз», 64; Несаий, «Дженаиз», 25; Ибн Мадже, «Дженаиз», 57). Лякин, бойле алларда Аллахкъа исьян этмейип, сабыр этмек керек; сабыр этильсе, эм буюк саваплар къазанылыр, эм дженнетте озь балаларынен къавушмагъа фурсат догъар. Энес бин Маликтен (р.а) ривает этильгенине коре, Ресулюллах (с.а.с.) баласынынъ мезары башында багъырып агълагъан бир къадыннынъ янындан кечкен эди. Онъа: – Аллахтан къоркъ ве сабыр эт! – деп буюрды. Къадын: – Чекилип кет башымдан, чюнки меним башыма кельген фелякет, Сенинъ башынъа кельмеген», – деди. Къадын Ресулюллах Эфендимизни (с.а.с.) танымагъан эди. Онъа бу инсаннынъ Аллах Ресули олгъаныны айттылар. Къадын буны дуяр-дуймаз, Небий-и Экрем Эфендимизнинъ (с.а.в) къапысына чапты. Ве: – Я, Ресулюллах! Сизни таныямадым, – деп, багъышлав тиледи. Аллах Ресули (с.а.с.) о къадынгъа буюк бир мерхаметнен насиатта булунды: – Керчек сабыр – фелякетнинъ ильк анинде косьтерильген сабырдыр!» (Бухарий, «Дженаиз», 32). Асылында, Хазрет-и Пейгъамберимизнинъ де балалары ондан эвель кетти, бир тек Хазрет-и Фатиме Пейгъамберимизнинъ вефатындан сонъ дюньядан кетти. Хазрет-и Пейгъамберимиз де бу агъыр сынавдан кечкен эди. Усаме бин Зейд (р.а.) бойле анълата: «Къызы (Зейнеп) Небийге (с.а.с.): «Огълум ольмек узьредир, лютфен, бизге къадар келинъиз», – деп хабер ёллады. Пейгъамбер (с.а.с.): «Алгъан да, берген де Аллахтыр. Онынъ къатында эр шейнинъ белли бир вакъыты бар. Сабыр этсин ве эджирини Аллахтан беклесин!» – буюрып, къызына селям ёллады. Бундан сонъ, къызы Аллах Ресулюне: «Не олур, мытлакъа кельсин», – деп, текрар хабер ёллады. Бу кере Аллах Ресули (с.а.с.) янында Сад бин Убаде, Муаз бин Джебель, Убей бин Каб, Зейд бин Сабит ве башкъа базы сахабийлер олгъаны алда, къызынынъ эвине кетти. Баланы Хазрет-и Пейгъамберге бердилер, къучагъына алды. Явру нефес алмагъа зорлана эди. Ресулюллахнынъ мубарек козьлеринден яшлар бошанды. Вазиетни корьген Сад бин Убаде: «Эй, Аллахнынъ Ресули, бу не алдыр?», – деди. Аллах Ресули де: «Бу Аллахнынъ къулларындан тилегенининъ къальбине къойгъаны мерхамет дуйгъусыдыр. Аллах бир тек мерхаметли къулларына рахмет этер», – деп буюрды» (Бухарий, «Дженаиз», 33; «Эйман», 9; «Мерда», 9; Муслим, «Дженаиз», 9, 11). Шубе ёкъ ки, темйиз, яни яхшылыкъны ярамайлыкътан фаркъ этеджек чагъына кирмеден ольген бутюн балачыкълар дженнетке баралар. Ресулюллах (с.а.с.) Эфендимиз бир кунь тюшюнде Хазрет-и Ибрахимни (а.с) бутюн чичеклер олгъаны кенъ ве ем-ешиль бир багъчанынъ ортасында аятында ич корьмегени къадар чокъ бала иле бирликте корьгенини айтты. Бу балаларнынъ Ислям дининде ольген балалар олгъаныны бельгиледи. «Мушрик балалары да буларгъа киреми?» суалине: «Эбет, кире», – джевабыны берди» (Бакъ: Бухарий, «Табир», 48; «Дженаиз», 93; «Техеджджуд», 12; «Бую», 2; «Джихад», 4; «Бедъу’ль-халькъ», 6; «Энбия», 8; «Тефсир» 9/15; «Эдеб», 69; Тирмизий, «Руя», 10/2295). Эгер бала энди темйиз яшына кирип, даа сонъра пишкинликке иришсе, онынъ ичюн дуалар этмек керекмиз, чюнки ана-бабанынъ баласы ичюн дуасы къабул олуна. Эбу Хурейреден (р.а.) ривает этильгенине коре, Ресулюллах (с.а.с.) бойле буюргъан: «Къабул олгъанына шубе олмагъан учь дуа бар: мазлумнынъ дуасы; мусафирнинъ дуасы; бабанынъ баласына эткен дуасы» (Эбу Давуд, «Витр», 29; Тирмизий, «Бирр», 7). Аллаху Тааля кимсеге эвлят аджысыны яшатмасын! Раим Гъафаров
РАМАЗАН ВЕ ЭМИНЕ АСАНОВЛАР: «Вазифемиз – Миллетимизге диний яшайыш тарзыны ве асыл дегерлерини къайтармакътыр»
Опубликовано:
Къалай ислямий илимлер медресесининъ оджасы Рамазан Асанов озь дерслеринде талебелерге энъ биринджи диний дегерлер ве асыл къыйметлерни ашламагъа тырыша. Эмине Асанова исе, чокъ балалы ана олып, аналыкъ вазифесини беджермекнен берабер, медресенинъ къызлар болюгинде чалыша. Бу инсанларнен якъынджа таныш олмагъа теклиф этемиз! Селям алейкум! Рамазан бей ве Эмине ханым, сиз бир аиле олып, бераберликте бир ишни беджересинъиз. Яни талебелерни окъутмакъ, джемаатнен чалышмакъ, диний бильгилер огретмек, динимизге севги ве урьмет ашламакъ къолай дегиль. Бу иште сизни не ильхамландыра? Ве алейкум селям! Аллаху Тааля озь рахметинен бизге бу вазифени насип этти. Акъылымыз еткени къадар, элимизден кельгенине къадар, бу вазифени ерине кетиремиз. Эльбетте, теджрибе косьтере ки, энъ агъыр иш ве зенаат – инсан тербиелемектир. Бу – Пейгъамбер вазифесидир. Иште, бу къыйметке наиль олмакъ ичюн, севгинен бу ишке сарыламыз. «Аиле къаиделерден бири де: даима берабер софрагъа отурмакъ. Софра – энъ яхшы аиле рухиятчысы, эм субет этиле, эм куньделик проблемалар чезиле, эм муаббетлик арта» Ильк эвеля озюнъиз орьнекли бир аиле оласынъыз. Бильгенимиз киби, сизинъ учь баланъыз бар. Кенди балачыкъларынъызны насыл тербиелейсинъиз. Аиленъизде бир де бир къаиделер, бармы? Аилемизде бала тербиеси учь шейге эсаслана: дин, тиль ве медениетимиз. Эвде башкъа тильде лаф этмек ёкъ. Аиле къаиделерден бири де: даима берабер софрагъа отурмакъ, аиленен олмакъ. Рухиятчыларнынъ дегени киби, софра – энъ яхшы аиле рухиятчысы, эм субет этиле, эм куньделик проблемалар чезиле, эм муаббетлик арта. «Аятта эр шей ола биле, амма Раббимиз даима ярдымынен етише» Бойле фааль яшайыш тарзында эм балаларгъа, эм де ишинъизге дикъкъат айырмакънынъ бир сырлары бармы? Къуран-ы Керимде бойле бир джумле бар: «Ким Аллахнынъ динине ярдым этсе, Аллах да онъа ярдым этер ве аякъларыны сагъламлаштырыр». Биз бу аетнинъ манасыны эр кунь къаршымызда коремиз. Чокъ шукюр, аятта эр шей ола биле, амма Раббимиз даима ярдымынен етише. Рамазан оджа, сиз Багъчасарай район имамы оларакъ чалышкъан эдинъиз, бу районда джемаатынъызнынъ фаалиети акъкъында тариф этинъиз. Джемаатны эсасен насыл суаллер, меселелер раатсыз эте? Халкъымыз къыйын куньлер яшады, сюргюнликте чокъ шейимиз гъайып олды. Авропагъа нам салгъан Зынджырлы медресенинъ бильгилери инсанларгъа ёл косьтергени киби, бизлер де Къырым Муфтиятынынъ азалары оларакъ, диний тасиль боюнджа иш алып барамыз. Ве халкъымызны кунюмиздеки проблемалардан къуртулмасы ичюн, илимге ве тасильге ихтиядж олгъанына инанамыз. Вазифемиз- диний яшайыш тарзыны ве миллетимизге асыл дегерлерини къайтармакътыр. Ислямнынъ бизге эджнебий бир шей олмагъаныны, тамырларымызда ве ана сютюнен кечкен бир къыймет олгъаныны хатырлатмакъ. Шимди аиледже Къалай медресесинде чалышасынъыз. Янъы теджрибенъиз акъкъында тариф этинъиз. Бу йыл бизге Медреседе чалышмакъ къысмет олды. Бу эм буюк бир шереф, эм де буюк месулиеттир. Чюнки миллетнинъ маарифини япаджакъ инсанларны тербиелемек керек. Талебелернинъ юреклеринде нур, козьлеринде атеш, тиллеринде икмет ве мерамет, тюшюнджелеринде юдже гъае олмалы. «Балаларымызгъа дикъкъат керек!» Эмине оджа, бала рухиятчысы оларакъ, балаларнынъ эсас проблемаларыны ачыкълай билесинъизми? Сизге энъ зияде насыл проблемаларнен мураджаат этелер? Яш ана-бабалар балаларнынъ тербиеленювинде неге даа зияде дикъкъат этмели? Кунюмизде балаларнынъ планшетлери, оюнджакълары ве эгленджелери пек чокъ, лякин пек муим бир шей етишмей. Балаларымызгъа дикъкъат керек! Бутюн кунь баланен кечирмек дегиль, ич олмаса, акъшам 15-20 дакъикъа, бир шейге бакъмайып (телефонгъа, телевизоргъа) вакъыт кечирмек биле етерлидир. «Балалар байрамларда къапы-къапы долашып, конфетлерни топласынлар, ифтар софраларында чивильдешсинлер. Бундан сонъ келеджегимиз де айдын олур!» Фикиринъиздже, земаневий ана-бабалар бала тербиесинде насыл хаталар япалар? Земаневий ана-бабаларгъа дикъкъат этмек керек олгъан хусусларны бойле сыраламакъ мумкюн: 1. Балалар сынъырсыз шекильде мультфильмлер сейир этмемек керек. Кимерде, муим бир ишнен огьрашмакъ керек олгъанда, санки «эллеримизни бошатамыз», амма бу эм нутукъ инкишафынынъ керилиги, эм хаял кучюнинъ зайыфлыгъына, эм чокъ невротик проблемаларгъа ёл ача. 2. Тиль ве эдеп огретювинде зайыфлыкъ. Бала «Адынъ не?» суалине биле джевап берип оламаса, ады Асан олса, не оладжакъ? Тилимиз гъайып олмамалы, адым-адым баламызнен бирликте биз де огренмеге башлайыкъ. Бунъа не вакъыт башласакъ кярдыр. Биз огретмесек, бала багъчасы, мектеп огретеджекми? Кимсе огретмез. Эдеп оларакъ исе, буюклернинъ эллерини опьмек, лаф къайтармамакъ, «сен» деп мураджаат этмемек киби къаиделерни косьтермек мумкюн. 3. Ассимиляциягъа огърамайыкъ. Байрам джедвелимизге Йылбаштан башлап, чешит Масленицалар, святой Николайлар кирди. Озь диний байрамларымызгъа, джума кунюнинъ эмиетине къулакъ асмаймыз. Эвель олгъаны киби, балалар байрамларда къапы-къапы долашып, конфетлерни топласынлар, ифтар софраларында чивильдешсинлер. Бундан сонъ келеджегимиз де айдын олур! «Аиленинъ темели, эльбетте, севги, амма ондан гъайры, къаршыдакининъ тюшюнджесине, дюньябакъышына урьмет этмели» Рамазан оджа ве Эмине оджа, окъуйыджыларымызгъа насыл тевсие, тилеклеринъиз оладжакъ? Окъуйыджыларгъа тевсиемиз – аилелеримизни сагъламлаштырайыкъ, чюнки бир аиле – бир миллеттир. Аиле ичинде анълашылмамазлыкълар ола биле, амма дарылып, лаф этмек ерине, яшлар отурып, музакере этмели. Аиленинъ темели, эльбетте, севги, амма ондан гъайры, къаршыдакининъ тюшюнджесине, дюньябакъышына урьмет этмели. Пейгъамберимиз (с.а.с.) дегени киби: «Севгининъ энъ усть нокътасы – сайгъыдыр». Йыллар кечсе биле, бири-бирине багълы къалмакъ ортакъ тарафларнынъ олмасына багълыдыр. Къадынлар, бир чокъ вакъытта, балаларгъа дикъкъат айырып, омюр аркъадашыны сонъки плангъа чеке биле. Амма бу буюк бир хатадыр. Кунь келир, балалар осип кетер, ве бу ювада эки инсан къаладжакъ. Олар бири-бирини севеджек я да бири-бирине ят оладжакъмы? Бу – озюмизге багълы. Аилелеримиз бахтлы, софраларымыз берекетли, юреклеримиз самимий олсун! Рамазан айынынынъ арефесиндемиз! Раббимиз бу Рамазан айыны юрегимизнинъ баари этсин! Омюримизде янъы саифе башламагъа насип этсин! Аминь. Эвелина Аблязова
Теравих намазы
Опубликовано:
Теравих намазы – адий бир нафиле намаз дегиль. Теравих намазы – Рамазан айынынъ руху, оны акс эткен къысымы ве геджелернинъ кейфиетидир. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) бизге къалдыргъан бир мирасыдыр. Ве тек Рамазан айында къылынгъан бир ибадеттир. Онынъ ичюн къыйын олса да, къачырмадан, онъа сым-сыкъы сарылмакъ керекмиз. Агъырлыгъы акъкъында бираз тюшюнсек, намазны хушу ичинде къылгъан мусульман ичюн ич бир къыйынлыгъы да олмаз. Чюнки Юдже Раббнинъ къаршысында тургъаныны анълайджакъ, Онынъ севгили къуллары арасында олгъанына умют этеджек ве Аллах азырлагъан ниметлерине ынтыладжакъ: «Оларнынъ янбашлары ятакълардан узакълаша, къоркъу ве умют ичинде Рабблерине дуа этелер ве рызыкъ оларакъ берген шейлеримизден хайыргъа сарф этелер. Оларгъа япкъанларына къаршылыкъ оларакъ, козьлерни айдынлатаджакъ шейлерден нелер сакълангъаныны ич кимсе билемез» («Седжде» суреси, 32/16-17 ает). Пейгъамберимиз (с.а.с.) бир хадис-и шерифинде азырлангъан зийнетлерден гъайры, даа гунахлар да багъышланаджагъыны бильдире: «Ким Рамазан айынынъ геджелерини Аллахнынъ мукяфатыны умют этип ве иманнен намаз ичинде кечирсе, онынъ эвельки гунахлары багъышланыр» (Бухарий, 37; Муслим, 759). Башкъа хадис-и шерифте бойле кече: «Бир кере бир инсан Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янына кельген ве деген: «Эй, Аллахнынъ Ресули! Сен билесинъми, мен, Аллахтан гъайры башкъа илях олмагъанына ве сен онынъ Пейгъамбери олгъанына шаатлыкъ этем, намазны къылам, зекятны берем, оразаны тутам, ве Рамазан айынынъ геджелерини намаз ичинде кечирем?!» Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле джевап берген: «Бойле алда ольген кимсе дженнетте шеитлер ве сыддыкълар арасында оладжакъ!» (Беззар, Ибн Хузейме, Ибн Хиббан). Демек, анълагъанымызгъа коре, Раббимиз Рамазан айыны бизлер ичюн дженнетнинъ къапыларыны ачкъан фырсат оларакъ, магъфиретни къазандыраджакъ бир имкян оларакъ, Онынъ разылыгъына етмек ичюн бир васта оларакъ берген. Эгер бу чарелерни къачырсакъ, тек озюмизге зиян кетирермиз. Чюнки бу аят инсан ичюн нефисинен сонъсуз алып баргъаны джихаттыр. Хафиз Ибн Реджеб бойле деген: «Биль ки, Рамазан айында иман эткен кимсе ичюн нефисине къаршы эки чешит джихат топлангъан! Куньдюз вакъытынен ораза тутмакъ ичюн джихат, гедже вакъытынен намаз къылмакъ ичюн джихат. Ве ким бу эки джихат чешитини озюнде бирлештирсе, сонъсуз мукяфатларны къазаныр!» («Летаифу’ль-маариф» 171). Биз эр даим нефис истеклеринен курешмек керекмиз, амма, бу иште Рамазан айы бизге къолайлыкъ бере, Юдже Раббимиз шейтанларны бир айгъа зынджырларнен багълай. Йыл девамында олгъаны киби, эки джебэде дегиль де, тек бир душмангъа къаршы курешмек керек. Бунынъ делили оларакъ Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) сёзлери келе: «Рамазан айы кельгенде, дженнет къапылары ачыла, джеэннем къапылары къапала, ве шейтанлар багълана» (Муслим). Эгер сахабелерге назар ташласакъ, бир ривает акъылыма келе: Пейгъамберимиз (с.а.с.) геджелери азбаргъа чыкъкъанда, мусульманларнынъ эвлеринден, балкъуртларнынъ сепетлеринден олгъаны киби, сес-вызылты чыкъа эди, бу сахабелер Къуран окъуй эдилер («Энвару’т-тензиль», IV 111). Бизлер ичюн бу дюньяда энъ яхшы орьнек – Пейгъамбердир (с.а.с.), ондан сонъ да онынъ сахабелери. Олар, Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) янында олып, динни догърудан ондан огренип, бизлерге теслим эткенлер. Пейгъамберимиз (с.а.с.) джемаатнен берабер джамиде теравих намазыны тек учь кере къылгъаны ривает этиле, онынъ ичюн биз бу акъта чокъ малюмат алып оламаймыз, амма сахабелер онынъ ёлдашлары оларакъ, динни энъ яхшы бильгенлер оларакъ, бойле меселелерни темелинден биле эдилер. Теравих намазында рекят сайысы акъкъында мунакъаша этсек, энъ яхшысы сахабелернинъ арекетине бакъмамыз олур. Бизлер ичюн бу – етерли олур. Алимлеримиз де бу ёлны туткъанлар. Имам Бухарий ривает эткенине коре, Умер (р.а.) халифе олгъанда, о, Рамазан геджелерининъ биринде джамиге чыкъкъан ве инсанлар эписи айры-айры намаз къылгъанларыны корьген. Сонъра, эписини бир имам артында топламакъ яхшы олур деп тюшюнген. Имам оларакъ Убей бин Кабны къойгъан ве 20 рекят теравих, учь рекят да витир намазыны къылмаларыны эмир эткен. Экинджи гедже чыкъкъанда, инсанлар джемаатнен намаз къылгъанларыны корип, бойле дегенлер: «Не де яхшы янъылыкъ!». Яни, о вакъыт диннинъ къалкъанлары олгъан, динни денъишмелерден къорчалагъан, Ислямнынъ диреклери олгъан, араларында ашере-и мубешшереден ве Бедирде дженк эткенлер олгъан, араларында бизлерге энъ сагълам шекильде динни теслим эткен алимлер олгъан – ич кимсе бу эмирге къаршы чыкъмагъан! Биз бунъа къаршы чыкъаджакъмызмы? Умерден (р.а.) сонъ бу эмирни Али (р.а.) де текрарлагъан – онъа да къаршы кимсе чыкъмагъан. Имам Тирмизий озь «Сунен»-инъде айткъанына коре: «Алимлернинъ чокъусы Умерден, Алиден ве Пейгъамбернинъ башкъа сахабелеринден ривает этильген, теравихнинъ 20 рекят олгъаны тюшюнджесинделер, эм де имам Севрий, Ибн Мубарек ве Шафиий де бу тюшюнджеде эдилер» («Сунен» 169/3). «Теравих» сёзюнинъ манасына биле бакъсакъ, кене де буны кореджекмиз! «Теравих» сёзю «тервиха», яни «раатлыкъ», «токътав» сёзюнинъ чокълукъ шекили. Рамазан айынынъ гедже намазыны «теравих» деп адландырдылар, чюнки сахабелер эр 4 рекяттан сонъ раатлана эдилер («Лисану’ль-араб»). Арап тилинде сёзлернинъ теклик, экилик ве чокълукъ шекиллери бар. Онынъ ичюн теравих тек учюнджи токъталмадан сонъ оладжакъ. Эсаптан, ич олмаса, бираз бильгимиз олса, кореджекмиз ки, учюнджи токъталма энди секизден арткъач, энъ азы 12 рекяттыр. Демек 12 ве арткъач рекятлары олгъан намазгъа теравих деп айтмакъ мумкюн. Бу, витирден гъайры. Сайгъылы диндашларымыз, Рамазан айында Аллахнынъ разылыгъыны къазанмагъа тырышайыкъ, азырлагъан зийнетлерине ынтылайыкъ. Раббимиз де бизим гунахларымызны багъышласын, эпимизни бир ёлда бирлештирип, дженнетли олмагъа насип эйлесин! Таир Ибрагимов
Рамазан 2020 – фаркълы шекильде
Опубликовано:
Адетте Рамазан берабердже кечирмеге, джамилер, сой-соп ве якъынларымызнынъ эвлеринде ифтарларгъа бармагъа, теравих намазларыны джемаатнен къылмагъа алыштыкъ. Бу сене исе, «Коронавирус» Covid-19 хасталыгъынынъ даркъатылувы себебинден Рамазан айы бираз фаркълы кечириледжеги беклениле. Бу акъта Къырым Муфтисининъ муавини Айдер Исмаилов тариф этти. «Коронавирус» хасталыгъынынъ даркъатылувы себебинден экимлер инсанларны эвде къалмагъа чагъыраралар. Къырым Муфтилиги Рамазан айында алышкъанымыз джемаат ифтарларыны, теравих намазларыны кечиреджекми? Динимизге коре, инсаннынъ аяты ве сагълыгъы эр шейден муимдир. Шу себептен, биз де экимлерге къошулып, инсанларымызны эвде отурмагъа чыгъырамыз. Хусусан, къартларымыз эвде отурсынлар. Пек муим бир меселе олмагъандже, тышкъа чыкъмасынлар. Интернет, телефон вастасынен ишлерини аль этсинлер. Бу себептен, ватандашларымыз ве къартларымызнынъ аятыны телюкеге огъратмамакъ ичюн, джума намазларыны биле вакъытынджа токътаттыкъ. Эр кес намазларыны эвде къылсын. Рамазангъа даа вакъыт бар, эльбетте. Умют этемиз ки, вазиет яхшыгъа догъру кетер да, биз гонъюль раатлыгъынен ибадетлеримизни джамилерде япармыз. Анджакъ, эр шейге азыр олмакъ керек. Вазиет денъишмесе, я да агъырлашса, о вакъыт эр кес теравихлерни эвинде къорантасынен берабер къылар. Ве, бойлеликнен, аиле муитинде ораза тутып, бу Рамазанны кечирген олурмыз. Эр шейде бир икмет бар. Аллах хайырлысыны берсин. Рамазан айында ифтар кечирмеге истеген ватандашларымыз бу ибадетни насыл шекильде япа биле? Рамазан айыны кене де толу-толу ибадетлернен кечирмек керек, эльбетте. Оразадан гъайры, теравих намазлары эвде къылыныр, фитир садакъалары ве зекят берилир. Садакъалар, ич олмагъанда, банк вастасынен берильмек мумкюндир. Ифтар бермек истегенлер де, шараит денъишмесе, буны емеклер торбасы шекилинде мухтаджларгъа еткизе билелер я да ифтаргъа масраф этеджек параны садакъа оларакъ да бермелери мумкюн. Аллаху Тааля инсаннынъ ниетине коре къабул этер, иншаллах. Ватандашларымызгъа насыл тилеклеринъиз бар? Миллетимиз бири-бирине мукъайт олмакъ керек. Вазиет агъыр, эвде отурмакъ керек деп, хайыр ишлерден чекильмек олмаз. Аксине, эгер де карантин девам этсе, о вакъыт маддий вазиети агъыр олгъан инсанлар къазанып оламайджакъ, ве оларгъа къол тутмакъ керек оладжакъ. Этрафымызда, къолум-къомшуда къартларымыз, тул ве чокъ балалы къоранталар, умумен, ярдымгъа мухтадж инсанлар бардыр, оларгъа ярдым этейик. Бу алларда халкъ озь бирлигини косьтермек керек. Ве Рамазан бу хусуста бизге ярдымджыдыр. Чюнки бу айда бутюн япылгъан хайыр ишлер 10 иле 700 къат даа зияде савапнен мукяфатландырыла. Бу ай бизлер ичюн бутюнлей имтиан оладжакъ. Миллет оларакъ бу Рамазанны ярдымлашаракъ кечирсек, даа кучьлю оларакъ байрамгъа етермиз, Аллахнынъ ярдымы да кечке къалмаз, чюнки, О, джемаат алында арекет эткенлерни севе. Айрыджа, миллетимиз, ватанымыз ве этрафтаки инсанлар ичюн дуа этейик. Дуа пек кучьлю бир силядыр. Бельки, эпимиз умумий оларакъ бир шартларда яшаймыз, амма эпимизнинъ имтианы фаркълыдыр. Раббим бу имтианларнынъ фаркъында олып, оларны эм ферд, эм де миллет колеминде шерефли бир шекильде кечмек ичюн бизлерге ярдымджы олсун. Земине Аджимамбетова
Оразанынъ инсангъа къазандыргъан дегерлери
Опубликовано:
Раббимизнинъ бизлер ичюн мубарек къылгъан айлардан энъ муими – Рамазан айыдыр. О, ичинде пек чокъ гузеллик ве хайыр олгъан бир айдыр. Къуран Рамазан айында эндирильмеге башланды ве бу айда ораза тутулмасы фарз этильди. Рамазан – Аллахнынъ мерхамет къапыларыны ачкъан рахмет, берекет ве магъфирет заманыдыр. Дженнет къапыларыны ачкъан бир ай Пейгъамбер Эфендимиз (с.а.в.) муминлерге Рамазан айынен багълы бу муждени бере: «Рамазан айы киргенде, иляхий рахмет муминлерни эр вакъыттакинден даа чокъ къучакълай. О къадар ки, дженнетке алып баргъан бутюн хайыр ве берекет къапылары ачыла. Джеэннемге чагъыргъан шейтанларнынъ фаалиетлери, арекетлери тарлаша, тесирлери пек азала. Бойлеликнен, джеэннемге алып баргъан яманлыкъ къапылары къапала ве муминлерни весвесеге тюшюрип, ёлдан чыкъармагъа тырышкъан инсан ве джин шейтанларынынъ эли-къолу зынджырларнен багълана» (Бухарий). Мумин туткъан оразасынен, окъуп анълагъан Къураннен, къылгъан намазларынен, теравихлернен, япкъан тесбих ве зикирлеринен, зекят, садакъа ве ярдымларынен озюне дженнетнинъ ёлуны ача. Харамлардан, яманлыкътан, зулумдан узакъ тургъаны ичюн де, джеэннемнинъ къапылары къапала ве шейтанлар зынджырларнен багълангъан ола. Ораза – бир тек Аллахнынъ эмири олгъаны ичюн тутулмакъ керек. Бунен берабер, ораза инсанлар ичюн пек чокъ файдасы олгъан бир ибадеттир. Рамазан айы – Къуран ве Ораза айыдыр. Къуран ве оразанен топлум бир йыллыкъ эсабыны япып, дигер айларгъа орьнек оладжакъ гузель ахлякъ ве арекетлер къазана. Рамазан бир йыл девамында яшайыш чапкъаламасындан болдургъан беденге эм маддий, эм де маневий джеэттен кучь бере. Ораза не демек? Ораза ибадети – Ислямнынъ беш шартларындан биридир. Ораза Пейгъамбер Эфендимизнинъ (с.а.с.) Мединеге хиджретинден бир ярым йыл сонъ, Шабан айында фарз этильди. Оразанынъ эр мусульманнынъ боюн борджу олгъаны бу аетнен бильдирильди: «Эй, иман эткенлер! Сизден эвелькилерге фарз этильгени киби, ораза сизлерге де фарз этильди» («Бакъара» суреси, 2/183 ает). Имсакъ (яни темчит) арапчадан «озюни тутмакъ, маниа олмакъ» манасына келе. Оразанынъ темелинде де бу бар. «Имсакъ вакъыты» (темчит вакъыты) ибареси динимизде оразанынъ ясакъларындан (ашамакътан, ичмектен ве джынсий мунасебетлерден) узакъ турмакъ вакъытынынъ башлангъаны манасында къулланыла. Имсакъ вакъыты танъ ерининъ агъарувы (феджр-и садыкъ) заманы демектир. Ораза ибадети имсакъ вакъыты башламасынен, яни уфукънынъ агъармагъа башламасынен кунешнинъ къавушмасына къадар девам эте. Оразанынъ инсангъа къазандыргъан дегерлери: Ораза буюк мукяфат къазандыра ве гунахларнынъ багъышланмасына имкян бере. Муминлер оразанен Аллахнынъ афу ве магъфиретине наиль олалар. Оразаны кереги киби туткъанлар эр тюрлю гунахтан темизленелер. Ораза ойле бир ибадет ки, онынъ ичине косьтеришнинъ къарышмасы пек къыйын. Бу ибадетнинъ савабы не къадар бол олгъаныны Пейгъамберимизден (с.а.с.) динълейик: «Ким (юректен) инанып ве къаршылыгъыны тек Аллахтан беклеп (яни ихляс ве самимиетнен) Рамазан оразасыны тутса, (къазанаджакъ мукяфатынен берабер) кечмиш гунахлары да багъышланыр» (Бухарий, Муслим). Бу мевзунен багълы башкъа хадис-и шерифлерде бойле айтыла: «Оразалы киши ашамасыны, ичмесини ве джынсий мунасебетини Меним ризам ичюн терк эте. Ораза Меним ичюн япылгъан бир ибадет олгъаны ичюн, онынъ мукяфатыны Мен береджем. Эр эйилик ичюн он къат мукяфат алырлар» (Бухарий); «Дженнетте Рейян адлы бир къапы бар ки, Махшер куню о ерден тек ораза туткъанлар киреджек, олардан башкъа ич кимсе о къапыдан киремейджек. «Оразалылар не ерде?» – деп чагъыраджакълар, олар да турып, о ерден дженнетке киреджеклер. Оразалылар кирген сонъ, о къапы къапатыладжакъ ве бир даа о ерден ич кимсе кирип оламайджакъ» (Бухарий). Ораза яманлакълардан къорчалай. Ораза себебинен мусульманлар эр тюрлю гунахтан, яманлыкътан къорчалана. Севимли Пейгъамберимиз (с.а.с) бойле айта: «Ораза, (эр тюрлю яманлыкъларгъа, гунахларгъа къаршы) бир къалкъандыр. Онынъ ичюн биринъиз оразалы олгъанда, (не олса-олсун) яман сёз айтмасын, багъырып чагъырмасын.Эгер бири оны сёгсе я да онъа илишсе: «Мен оразалым! (Яманлыкъкъа яманлыкънен джевап бермем)», – десин». Бойлеликнен, Ораза туткъан инсан ахлякъыны да гузеллештирир. Чюнки яманлыкъкъа къаршы яманлыкъ япмамакъ тербиеси ораза себебинен къазаныла. Ораза ирадени ве шехветни контроль астында тутып, нефисимизге аким ве сабырлы олмакъны огрете. Инсаннынъ аятта мувафакъиетли олмасы ичюн ираде акимиетининъ ве къыйынлыкълар къаршысында сабыр этип, даянмасынынъ буюк ролю бар. Ораза нефис истеклерини контроль этювде тесирли бир ёлдыр. Ораза ибадети фаркълы шекильде олса да, аман-аман бутюн динлерде бар. Ораза туткъан адам ачлыкъкъа ве сувсызлыкъкъа даянып, сабыр этмекни де огрете. Ораза ахлякъны гузеллештире. Ораза инсанда мерхамет ве аджымакъ дуйгъуларыны кучьлендире. Инсанлар арасында ярдымлашув, сайгъы ве эйилик япмакъ киби арекетлерни яя. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бойле буюргъан: «Ким ялан айтмакъны ве яланнен амель этмекни быракъмаса, о инсаннынъ ашамакъны, ичмекни быракъмасына Аллах мухтадж дегиль» (Бухарий). Ораза яман алышкъанлыкълардан къуртулып, гузель алышкъанлыкълар къазанмакъ ичюн энъ муим фырсаттыр. Ораза тек ашкъазан иле тутуладжакъ бир ибадет дегиль. Оразаны бутюн азаларымызнен берабер тутмакъ керекмиз. Эллернинъ ве аякъларнынъ ораза тутмасы – эр тюрлю гунахтан узакъ турулмасыдыр. Козьлернинъ оразасы – гунахкъа бакъмамакъ, къулакъларнынъ оразасы – инсанны гунахкъа, яманлыкъкъа алып кеткен эр тюрлю сёзден узакъ олмакътыр. Ашкъазан ве агъызнынъ оразасы исе, – ашамамакъ, ичмемек, эр тюрлю ялан, ошек, бефтан ве бош лаф киби гунахлардан узакъ турмакътыр. Ораза сагълыкъны къорчалай ве шукюр этмекни хатырлата. Ораза туткъан инсан, сагълыгъыны да къорчалагъан ола. Бир йыл токътамайып чалышкъан ашкъазан ве онен багълы азалар раатланып янъартыла. Мусульманлар эм маневий, эм де маддий янъартувны япа билелер. Ораза вакъытында, ашамакъны ве ичмекни токътаткъанымыз ичюн, ниметлернинъ къыйметини хатырлаймыз ве бу ниметлерге шукюр этмекни огренемиз. Оразалы кишилернинъ ифтар ве темчитлерде керегинден чокъ ашамалары янълыштыр. Языкъ ки, бугуньки джемиетимиз ораза тутулгъан куньлерде, дигер вакъытларгъа бакъкъанда, даа зияде ашай. Санки Рамазан айы «ашамакъ» айыдыр. Эльбетте, ифтарда да къарарлы олмакъ керек. Ораза фукъарелернинъ, ачларнынъ алларыны хатырлатып, къардашлыкъны, ярдымлашмакъны ве пайлашмакъны арттыра. Ораза фукъаре инсанларнынъ алларыны даа яхшы анъламакъны къолайлаштыра. Бойлеликнен, оларнынъ дертлеринен дертленмекни огрете. Ораза дюньягъа алданып, малны топлап, озь менфаатындан башкъа ич бир кимсени тюшюнмеген, менменджи ве къызгъанч инсанларгъа буюк огютлер бере. Инсан аятында аз къыйынлыкълар яшагъан олса да, оразанен ач ве сувсыз къалып, озю ёкъсулларнынъ алларыны анълай. Рамазан айы ве оразанынъ шуурында олгъан мусульманлар Аллахкъа нисбетен вазифе ве месулиетлерини хатырлай. Къурангъа олгъан багълылыкъларыны янъарталар. Бойлеликнен, Аллах иле олгъан багълары къуветлене. Аллах джумлемизге бу ибадетни кереги киби кечирмеге насип эйлесин! Иса Велиев
Умму Харам (радыяллаху анха)
Опубликовано:
Умму Харам – белли ханым сахабелеринден бири, Энес бин Маликнинъ тизесидир. Энъ шерефли акъраба багъы исе, Пейгъамберимизге (с.а.с.) сют тизеси олмасыдыр. Биринджи акъайы Амр бин Кайс эди. Умму Харам Мединеде Ислямнынъ ильк кирювинен мусульман олды ве акъайынынъ да бу нур иле шерефленмесини джан-юректен истей эди. Лякин, бу ёлда не къадар гъайрет этсе де, ич бир нетидже аламады. Акъайы мусульман олмакънынъ ерине омюрини къаранлыкъ ичинде девам эттирмеге истеди. Умму Харам омюрини Ислям давети ичюн адагъан эди, амма мушрик олгъан акъайы онъа бу ёлда даима кедер эте эди. Ве бу мубарек ханым акъайындан айырылды. Арадан чокъ кечмеден, бу фазилетли ханымгъа белли сахабе Убаде бин Самит эвленмеге теклиф эте. Ве, ниает, Умму Харам бу юдже давада озюне ляйыкъ бир инсаннен ёлуна девам этти. Пейгъамберимиз (с.а.с.) бу мубарек ханымны, сют тизесини, сыкъ-сыкъ зиярет эте эди. Базы вакъытларда, онынъ эвинде уйле вакъытында ятып, «къайлюле» япа эди. Куньлерден бир кунь, Пейгъамберимиз (с.а.с.) кене уйле вакъытында онынъ эвинде юкъугъа дала. Уянгъанда, тебессюм эте эди. Буны корьген Умму Харам: «Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Анам, бабам санъа феда олсун! Не ичюн кулесинъиз?», – деп сорады. Севгили Пейгъамберимиз (с.а.с.): «Эй, Умму Харам! Умметимден базыларынынъ гемилерге отурып, кяфирлернен дженк этмеге кеткенлерини корьдим», – деген. Бу сёзлерни эшиткен Умму Харамнынъ козьлери йылтырамагъа башлады ве: «Эй, Аллахнынъ Пейгъамбери! Дуа этсенъиз де, мен олардан бири олсам!», – деп риджа этти. Пейгъамберимиз: «Я, Раббим! Бу ханымны да олардан эйле», – деди ве кене юкъугъа далды. Бираздан, кене тебессюм этип уянды ве: «Умметимден базыларынынъ падишаларнынъ тахтларына отургъанлары киби, дженкке кеткенлерини корьдим», – деди. Умму Харам, Пейгъамберимизнинъ текрар дуа этмесини истеди. Амма Пейгъамберимиз (с.а.с.): «Сен биринджилерденсинъ», – деп буюрды. Пейгъамберимизнинъ (с.а.с.) вефатындан сонъ Умму Харамнынъ акъайы Убаде бин Самит (р.а.) Хумус шеэрине инсанларгъа Ислямны анълатмакъ ичюн ёлланылды. Акъай-апай берабер Хумускъа кочип, Ислямнынъ нуруны даркъатмакъ ичюн хызмет эттилер. Хазрет-и Османнынъ (р.а.) халифелиги девиринде, стратегик эмиети себебинден Къыбрыс адасына бир сефер азырлана. Ёлгъа чыкъаджакъ ордуда Убаде бин Самит ве апайы Умму Харам да бар эдилер. Бизим къараманымыз Умму Харам о вакъыт 86 яшында эди! Юдже Аллахнынъ динини юджельтмек ичюн насыл бир гъайрет! Кунюмиз инсанына бу имкянсыз киби корюне биле, амма оларгъа кучь берген, оларны рухландыргъан Иман нуры эди. Бу фетих мусульманларнынъ ильк денъиз сефери эди. Шу себептен, олар ёлда чокъ къыйынлыкълар чектилер. Умму Харам бу сеферни аяты боюнджа бекледи. Юдже Аллахнынъ шеитлерге береджеги дереджени тюшюнип, сабыр эте эди. Бир къач афта ичинде Къыбрыснынъ къамачавы девам этти. Сонъунда, румлар теслим олып, берги бермеге разы олдылар. Бойледже, Къыбрыс адасы хиджретнинъ 28-нджи сенеси фетих этильди ве Къыбрыс халкъы Ислямнынъ адалети ве мераметинен танышты. Дженктен сонъра, Ислям ордусы гъалебе севинчинен эвге къайта эди. Амма Умму Харам шеит олмакъ арзусынен яна ве буны беклей эди. Албуки, онынъ ичюн шеит олмакъ баш язысы эди. Бинъ бир тюрлю мешакъат толу бу сеферден къайткъанда, атындан тюшип, шеит олды. Бойледже, о, юдже шеитлик дереджесине наиль олды. Умму Харам Къыбрыс адасындаки Ларнака шеэринде дефин этильди. Османлы падишалары онынъ мезары этрафында тюрбе къурып, зиярет ери яптылар. Адыны да «Хала Султан» къойдылар. Бу шеэр янындан гемилер кечкенде, топ атешинен онъа селям бере эдилер. Аллах ондан разы олсун! Эмине АСАНОВА
Ислямда бильгининъ къыймети
Опубликовано:
Ислям динимизде инсаннынъ окъумышлы ве бильгили олувына буюк дикъкъат айырыла. Атта, Мукъаддес Къуран «Окъу!» сёзюнен эндирильмеге башлагъан эди. Бундан да гъайры, Раббимизнинъ Пейгъамбери хадислернинъ бирисинде «Бильги – Ислямнынъ джаны ве онынъ таянчыдыр» (Эбу Шейх) деген. Бунъа коре, эр бир мумин ичюн бильги алмакъ, бир шейлерни огренмек – фарздыр. Бир хадисинде Пейгъамберимиз (с.а.в.) бойле деген: «Илимге ынтылыш – эр бир мусульман эркекнинъ ве мусульман къадынынынъ боюн борджудыр» (Табераний, Бейхакъий в.б.). Эр бир инсан буюк алим олмагъа истемесе биле, Аллахнынъ эмирлерини ерине кетирмек ичюн етерли дереджеде диний бильгилерни огренмек ве огърашкъан меслегинен багълы бутюн инджеликлерини менимсемек меджбур. Раббимиз Къуран вастасы иле бизге бильгили ве джаиль олгъан инсанларны «Айт: «Бильгенлер ве бильмегенлер бир олурмы?» деген сёзлеринен айыра («Зумер» суреси, 39/9 ает). Эр бир шахыс омюр боюнджа эр заман бильги алмакъ керек. Мусульман алимлеринден бири бойле деген: «Яшлыкъта илим алмагъаннынъ (бир шейлерни огренмеген инсаннынъ) башында дёрт текбир кетиринъиз, о энди олюдир». Бунъа бенъзеген даа бир сёзлер бар, оларда да айны мевзу котериле ве «эгер инсан эки кунюни айны кечирсе (яни янъы бир шей огренмесе), олю демектир», – деп айтыла. Эльбетте, алынгъан бильгилернинъ файдалы олувы пек муимдир. Бу акъта Пейгъамберимиз бильгилерни файдалы ве хайырсыз киби чешитлендире эди. О, эр даим Аллахтан оны ве онынъ умметини 4 шейден сакъламасы акъкъында дуа эте эди: «Файданы кетирмеген бильгиден, Аллахтан къоркъмагъан джандан, къабул этильмеген дуадан ве тоймагъан джандан» (Ахмад, Тирмизий, Несаий). Асылында, бойле вазиет земаневий вакъытта гъает мевджут. Шимдики заманда интернет вастасынен тюрлю-тюрлю малюматны тапмакъ мумкюн, амма чешит бильгилер арасында файдалы ве керекли олгъаныны айырамызмы? Ишбу малюматнынъ догъру олгъаныны базылары тешкермей. Меселя, озь зенаатынъны бильмек, этрафтаки инсанларгъа файда кетиреджек малюматны огренмек – бизлер ичюн чокъ гузель олур. Бизге бир ишнен кельген инсан, онъа ярдымджы олгъанымыз саеде бизни дуаларында хатырлар. Бильги алмакъ мевзусына да догъру янашмалымыз. Меселя, базы талебелер окъув эснасы девамында окъумайып, сонъ бир муджизевий шекильде имтианнынъ мувафакъиетли битмесини беклей. Не языкъ ки, бойле олмай, чюнки бильги озю кельмей, илим алмакъ ичюн бунъа ынтылмакъ ве чалышмакъ керек. Бу меселени де Пейгъамберимиз хадислеринде бойле анълаткъан: «Эй, инсанлар, бильги онъа ынтылгъаны заман чокълаша» (Табераний). Файдалы бильгилерге кетирген ёл – дженнетке кетирген ёлдыр. Бу арада кене Пейгъамберимизнинъ хадиси акъылымызгъа келе: «Эвден бильги пешинде чыкъкъан мусульман ичюн Аллах дженнетке алып баргъан ёлны енгиллештирир» (Муслим, Хаким, Тирмизий). Эгер биз бильгиге ачыкъ олмасакъ, о, файда кетирмейип, янымыздан кечип кетер. Багъчасарайдаки Ханлар сарайынынъ янында ерлешкен Зынджырлы медресе – чокъ къыйметли бир мекяндыр. Асырлар эвельси шу окъув юртуны къурдыргъан Менъли Герай Ханнынъ эмири иле бинанынъ баш киришинде, къапынынъ устюне зынджыр асылды. 1500 сенеси, август 15 куню Зынджырлы медресенинъ тантаналы ачылувында Менъли Герай Хан, сёзге чыкъып, бойле деген: «Акъылнынъ пекитильмесине алып баргъан ёл бильги ве илимден кече. Бу къапынынъ устюне зынджырны илим ве бильги огюнде эгилип, урьметимизни, онъа ынтылгъанымызны косьтермек макъсадынен астырдым». Эгер биз асырлар девамында бизге насиат оларакъ сесленген бу гъаенинъ керегини шимди де амельге кечирсек, яни бильги огъурында чалышсакъ, бильгилеримиз эм бу дюньяда, эм де ахиретте бизни бахтнынъ энъ юксек басамакъларына котереджек. «Ким бильги ёлуна чыкъса, Аллах оны дженнетке алып баргъан ёлгъа догърулар, мелеклер де къаршысында разылыкъларыны косьтерип, къанатларыны серерлер. Шубесиз, кокте ве ерде олгъанлар, атта, денъиздеки юнус балыгъы алим ичюн магъфирет сорап, дуа этелер. Ве, шубесиз, алим илимсиз ибадет эткен кимседен толу ай йылдызлардан устюн олгъаны къадар устюндир. Ве, шубесиз, алимлер – Пейгъамберлернинъ мирасчыларыдыр. Пейгъамберлер озюнден сонъ мирас оларакъ не дирхем, не де динар къалдыралар, оларнынъ мирасы – илимдир, оны алгъанлар – буюк мукяфат къазанырлар» (Ахмед, 5/196, Эбу Давуд 3/317, Тирмизий, 5/49, Ибн Мадже, 1/81). Таир Ибрагимов